Ανδρέας Κάλβος

Λόγιος και εθνικός ποιητής, πατριώτης και επαναστάτης

Ένα πάρα πολύ όμορφο νησί του συμπλέγματος των Εφτανήσων αναμφισβήτητα είναι η Ζάκυνθος. Τόπος ευλογημένος από το Θεό, συνδυάζει την πλούσια πολιτισμική κληρονομιά με την παραμυθένια φυσική ομορφιά. Τόπος των γραμμάτων και των τεχνών το νησί, δέχτηκε επιρροές από όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, τις οποίες επιρροές αφομοίωσε σ’ ένα δικό της ιδιαίτερα πολιτιστικό κράμα.
Βαθειά επηρεασμένη από την ενετική κυριαρχία απέκτησε ένα ύφος ιδιαίτερο και μοναδικό. Στη Ζάκυνθο η αγάπη για τα γράμματα γέννησε ένα πλήθος διανοουμένων και ανάμεσά τους τον εθνικό ποιητή, τον πατριώτη, τον επαναστάτη, Ανδρέα Κάλβο.Ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, σύγχρονος του Σολωμού, ο Κάλβος, γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1792 Μητέρα του ήταν η Αδριανή Ρουκάνη από ευγενή οικογένεια. Πατέρας του ο Κερκυραίος μικροαστός και τυχοδιώκτης Ιωάννης ή Τζανέτος Κάλβος.

Τα πρώτα του παιδικά χρόνια θα τα περάσει στη Ζάκυνθο ενώ σε ηλικία εννέα ετών ο πατέρας του θα εγκαταλείψει τη σύζυγό του και παίρνοντας τα δύο του παιδιά, τον Αντρέα και Νικόλα φεύγει στο Λιβόρνο της Ιταλίας.
Εκεί ο Αντρέας θα αναπτύξει τη φιλομάθειά του και θα έχει πάρα πολύ καλές σπουδές στην αρχαιοελληνική και Λατινική λογοτεχνία. Στο Λιβόρνο θα γράψει και το πρώτο του έργο, «Ύμνος στον Ναπολέοντα» κείμενο προτρεπτικό, αντιπολεμικό το οποίο όμως αργότερα θα το καταστρέψει και θα το αποκηρύξει. Θα ταξιδέψει στην Πίζα και στην Φλωρεντία, κέντρο τότε της πνευματικής ζωής και δημιουργίας στην Ευρώπη.
Τα δύο παιδιά μεγαλώνουν χωρίς οικογενειακή θαλπωρή. Η μητέρα έχει χάσει τα ίχνη των παιδιών της και ο πατέρας εγκαταλείπει τα παιδιά ταξιδεύοντας για τις δουλειές του.
Το 1812 δύο σημαντικά γεγονότα θα σημαδέψουν τη ζωή του. Ο θάνατος του πατέρα του με αποτέλεσμα την οικονομική του κάμψη και η γνωριμία του με τον Ούγκω Φώσκολο, τον πιο τιμημένο Ιταλό ποιητή και λόγιο της εποχής του αλλά και επαναστάτη..
Ο Φώσκολο στάθηκε για τον Κάλβο καλός φίλος, δάσκαλος, μέντορας και ξεναγός στο ισχυρό εκείνη την εποχή ρεύμα του νεοκλασικισμού αλλά και στις επαναστατικές ιδέες της εποχής. Κάτω από τις οδηγίες του Φώσκολου το 1813 θα γράψει στα Ιταλικά τις τρεις τραγωδίες του Θηραμένης, Δαναΐδες και Ιππίας.
Την ίδια χρονιά ο Φώσκολος θα αυτοεξοριστεί στην Ζυρίχη για να αποφύγει το αυστριακό καθεστώς και ο Κάλβος θα τον ξανασυναντήσει το 1816 όπου και από αυτόν θα μάθει για το θάνατο της μητέρας του γεγονός που τον συγκλονίζει όπως φαίνεται από την ωδή του Εις θάνατον

Το 1816 πάντα με συντροφιά τον Φώσκολο θα καταφύγουν στην Αγγλία όπου μετά ένα χρόνο η φιλία τους θα διακοπεί καθώς και οι δύο είναι τρομερά οξύθυμοι τύποι
Ο γάμος του με την Τερέζα Τόμας θα διαρκέσει μόνο ένα χρόνο αφού η Τερέζα πεθαίνει μαζί και η κόρη της. Στην συνέχεια επιστρέφει στην Φλωρεντία όπου εμπλέκεται στο κίνημα των Καρμπονάρων. Εκεί συλλαμβάνεται και απελαύνεται. Καταφεύγει στη Γενεύη.
Στην πόλη αυτή το 1824 θα εκδώσει τις πρώτες του 10 Ωδές με τον γενικό τίτλο
«Η Λύρα». Η έκδοση αυτή θα συμπληρωθεί μετά από δύο χρόνια με ακόμη 10 Ωδές και με την οικονομική ενίσχυση των φιλελλήνων του Παρισιού, και πλέον θα έχει τον τίτλο «Λυρικά».
Το 1826 ο Ζακύνθιος ποιητής θα επιστρέφει στην Ελλάδα με τον σκοπό πλέον να παραμείνει εκεί .
Φτάνει στο Ναύπλιο αποφασισμένος να συμμετάσχει στην προσπάθεια για μια Ελλάδα ελεύθερη και με την πολιτική της αναστήλωση, αλλά απογοητεύεται από την επικρατούσα διχόνοια και από την αδιαφορία για κείνον και το έργο του. Τελικά θα καταλήξει στην Κέρκυρα όπου για δύο χρόνια θα διδάξει το μάθημα της συγκριτικής λογοτεχνίας στην Ιόνιο Ακαδημία.
Τελικά ούτε εκεί θα καταφέρει να μείνει. Φεύγει πάλι γυρίζοντας την Ευρώπη για να καταλήξει στο Λονδίνο όπου εκεί θα το βρει ο θάνατος στις 3 Νοεμβρίου του 1869
Τα έργα του Κάλβου δέχτηκαν αρκετή κριτική από τις δύο επικρατούσες παρατάξεις των διανοουμένων της ελληνικής πραγματικότητας.
Η ποίηση του είναι αποτέλεσμα της νεοκλασσιστικής του παιδείας και της ρομαντικής του ψυχοσύνθεσης. Στην ποίησή του συμπλέουν το ειδυλλιακό, το παγανιστικό και το χριστιανικό στοιχείο με τα αρχαιοελληνικά πρότυπα. Όσον αφορά τη γλώσσα ο Κάλβος επιχειρεί να συνδυάσει δύο αντίθετες δυνάμεις. Τον μυθολογισμό και τα σύγχρονα γεγονότα της εποχής του.
Η ποίηση του Κάλβου για κάποιες δεκαετίες δεν θα τύχει της αναγνώρισης από τους Έλληνες διανοούμενους. Ούτε λίγο ούτε πολύ την θεωρούσαν ξένη κι αρνιόντουσαν να την εντάξουν στο χώρο της ελληνικής ποίησης. Μια πρώτη προσπάθεια για την ένταξή της θα γίνει από τον Δημήτρη Βικέλα γύρω στα 1880. Όμως μόνο μετά το 1889 θα γίνει μια στοιχειώδης αναγνώριση όταν ο Κωστής Παλαμάς σε μια διάλεξή του στον «Παρνασσό» θα προβάλλει τον Ανδρέα Κάλβο και το έργο του.

Πηγές
« Ο Κάλβος και η εποχή του» Mario Vitti
« H ποιητική του Ανδρέα Κάλβου » Γιάννης Δάλλας
« Ο κλασικισμός στην ποίηση του Κάλβου « Γιάννης Δάλλας

.

Ντένης Κονταρίνης