Kεφαλονίτικα έθιμα του Δωδεκαημέρου

Μέρος τρίτο.
Τα Θεοφάνεια στην Κεφαλονιά

Η Τρίτη μεγάλη γιορτή του Δωδεκαημέρου είναι τα Θεοφάνεια ή τα Φώτα, που μαζύ με την ημέρα του Αγιασμού και του Άη-Γιάννη δημιουργούν ένα τριήμερο γιορτής των νερών.
Ξημερώνοντας η 5η Ιανοαρίου, ημέρα του Αγιασμού, στις εκκλησιές έχει προηγηθεί νυκτερινή ακολουθία. Αφού χαράξει η μέρα οι παπάδες φορώντας το πετραχήλι τους και με μια καλλιτεχνική αγιαστήρα γυρίζουν στα σπίτια και τα μαγαζιά της ενορίας τους ψάλλοντας το “Εν Ιορδάνη...” Για βοηθό τους έχουν ένα παιδί που κρατά έν σικλο (κουβά, δοχείο) που μέσα σ΄αυτό έχουν τον αγιασμό.
Οι πρασινάδες και τα άνθη από τα οποία είναι κατασκευασμένη η αγιαστούρα είναι τα σύμβολα που διώχνουν τα δαιμονικά. Συγχρόνως φανερώνουν πως έρχεται η Άνοιξη και αρχίζει το μεγάλωμα της ημέρας να γίνεται αισθητό.
Λέγεται στην Κεφαλονιά πως τα παγανά όταν έβλεπαν τον παπά ν΄αγιάζει έλεγαν.
“Φεύγετε, να φεύγουμε
Κι΄έφτας΄ο νταυρόπαπας
Με την αγιαστήρα του
Και με την βρεχτήρα του”

Ενώ ο κόσμος πιστεύει
“Άγιασαν τα νερά, παν τα παγανά.”

Η νηστεία του Αγιασμού.
Την ημέρα του Αγιασμού για την εκκλησία μας είναι ημέρα νηστείας και κάθαρσης. Στα σπίτια μαγειρεύουν νηστίσιμα φαγητά αλλά τρώνε το λάδι. Δεν λείπουν βέβαια την ημέρα αυτή οι λουκουμάδες και τα τηγανόψωμα. Φτιάχνουν τσιγαρίδια (χόρτα γιαχνιστά) από τα οποία μπορεί να δοκιμάσει μια πηρουνιά ακόμα και ο παπάς όταν έλθει για τον αγιασμό.


Η μέρα των Φώτων.
Η επόμενη μέρα από την ημέρα του Αγιασμού είναι των Φώτων. Οι Κεφαλονίτες εκτιμούν ιδιαίτερα αυτή την γιορτή και την θεωρούν ισάξια της Λαμπρής. Αυτό φαίνεται και από τη γνωστή φράση ..
“Κάθε Φώτα και Λαμπρή”
Το πρωί όλος ο κόσμος βρίσκεται στην εκκλησιά. Οι ενορίτες θα δώσουν στον ιερέα τον μποναμά τους, τη λεγόμενη “μάντσια του.”
Στις περισσότερες εκκλησίες του νησιού οι ιερείς με τους ενορίτες έχουν στήσει ένα ωραίο πάρκο της Βάπτισης, επιστρατεύοντας κάθε λογής πρασινάδες, ελατόκλαρα, φοίνικες και μούσκλια. Ακόμη και κλαριά με πορτοκάλια φέρνουν για να κάμουν το πάρκο πιό επιβλητικό. Πάνω στο πάρκο και στα πλάγια του οι πιστοί τοποθετούν τα δοχεία τους για να βάλουν μέσα τον αγιασμό.
Για τους Κεφαλονίτες το άγιασμα των υδάτων είναι σημαντικό, γιατί ως λαός ναυτικός έχει το νου του στραμένο στη θάλασσα. Γι΄αυτό λένε...
“Να πέσει ο σταυρός στη θάλασσα, ν΄αγιάσουν τα νερά, να ταξιδεύουν καλύτερα τα καράβια.”

Η Φωτίτσα.
Η φωτίτσα είναι το ψωμί της ημέρας των Φώτων, από όπου πήρε και το όνομά του.
Ο παλαιός τύπος είχε τη βυζαντινή γραμμή. Πάνω στο μέρος του στρογγυλού ψωμιού πρόσθεταν ένασν μεγάλο σταυρό και στο άνοιγμα του κάθε τέτερτου που σχημάτιζε ο σταυρός έβαζαν μια στρογγυλή μπάλα από ψωμί.

Η Βάφτιση στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι.
Την ημέρα των Φώτων στο Αργοστόλι γίνεται η βάφτιση κοντά στην εκκλησία της Σισσιώτισσας, στο σημείο που αρχίζει η Γέφυρα Ντε Μποσέ ( De Bosset ). Το πάρκο για το Δεσπότη και τους επισήμους είναι στρωμένο με πεύκια και στολισμένο με φοινικόκλαρα και έλατα. Πάνω από τη Γέφυρα το θέαμα είναι φανταστικό. Η παραλία γεμάτη στολισμένες βάρκες που σφυρίζουν γιορταστικά. Η Βάφτιση γίνεται πανηγυρικά με τη χαρούμενη μουσική της Φιλαρμονικής.
Αφού τελειώσει η Βάφτιση στο Αργοστόλι ο Μητροπολίτης με τους επισήμους και τη Φιλαρμονική με το φέρρυ – μπωτ πηγαίνει στο Ληξούρι. Αράζουν απέναντι από την παραλία που βρίσκεται ο πολύς κόσμος. Τη στιγμή που γίνεται η βάφτιση αμολούν περιστέρια ενώ κάποιοι νεαροί πέφτουν στα κρύα νερά για να πιάσουν το σταυρό. Παράλληλα βάρκες, καϊκια και κάθε λογής πλεούμενο σφυρίζουν εις ένδειξη χαράς και συμμετοχής στη μεγάλη γιορτή.
Στο Ληξούρι γίνεται και άλλη μιά βάφτιση κοντά στην πλατεία όπου είνει η Δημόσια Βρύση.
Αυτά εν ολίγοις τα κεφαλονίτικα έθιμα του Δωδεκαημέρου.
Καλή χρονιά σε όλους σας.