Λαμπρή στην Κέρκυρα μέσα στην φύση

Από την Κέρκυρα όνειρο μες’ στη χαρά του Μάη, τραγουδάει ο Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς. Το νησί, που με τις απίθανες φυσικές ομορφιές του ασκεί μια παράξενη γοητεία στον κάθε επισκέπτη. Μέσα στη χαρά τ’ Απρίλη το Πάσχα γίνεται πιο όμορφο στο γοητευτικό νησί.
Στην Κέρκυρα οι γιορτές του Πάσχα αρχίζουν την Κυριακή των Βαΐων. Η μέρα αυτή είναι η επέτειος της σωτηρίας του νησιού από την πανούκλα του 1630 Το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα λιτανεύεται στους δρόμους της πόλης, συνοδευόμενο από τις δεκαπέντε φιλαρμονικές του νησιού και πλήθος κόσμου. Η λιτανεία καταλήγει στα τείχη της πόλης από όπου ο Άγιος έδιωξε τον λιμό.
.

Στο Δημοτικό θέατρο την Μεγάλη Τετάρτη γίνεται συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής από τη Δημοτική Χορωδία.
Την Μεγάλη Πέμπτη στο Duomo, την καθολική εκκλησία ανάβουν δώδεκα κεριά και σβήνουν από ένα μετά την ανάγνωση του κάθε ευαγγελίου.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Επιταφίων. Οι περιφορές στην πόλη αρχίζουν από το μεσημέρι για να προλαβαίνουν οι Φιλαρμονικές να συνοδεύουν όλους τους Επιτάφιους. Πρώτοι βγαίνουν οι Επιτάφιοι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας, από το Νέο Φρούριο και στις 2μμ ο Επιτάφιος του Παντοκράτορα από το Καμπιέλο. Ο Επιτάφιος της Μητρόπολης βγαίνει τελευταίος στις 10 το βράδυ..
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στις 6 η ώρα, στην Παναγία των Ξένων πραγματοποιείται τεχνητός σεισμός αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ευαγγέλιο. Επίσης στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνα. Η πομπή κινείται με τους πένθιμους ρυθμούς των τριών Φιλαρμονικών της Πόλης.
.

Στις 11 γίνεται η πρώτη Ανάσταση και αρχίζει το έθιμο των «Μπότηδων». Το έθιμο αυτό είναι ένα κατάλοιπο της κατοχής του νησιού από τους Ενετούς οι οποίοι την πρωτοχρονιά πετούσαν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα για να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Οι Κερκυραίοι αντικατέστησαν τα παλιά αντικείμενα με κανάτια τα οποία γεμίζουν νερό και αυτά ρίχνουν από τα μπαλκόνια τους και τα παράθυρά τους.
Ένα άλλο έθιμο που αναβιώνει τα τελευταία χρόνια είναι η τοποθέτηση μια μεγάλης μαστέλας (στρογγυλής σκάφης)στην πλατεία της Πίνιας. Το μισοβάρελο αυτό γεμίζεται με νερό και στολίζεται με φοίνικες, μυρτιές και κορδέλες. Οι περαστικοί καλούνται να ρίξουν κέρματα «για το καλό» μέσα στο βαρέλι. Με την Ανάσταση κάποιος βουτάει μέσα για να μαζέψει τα λεφτά. Η Ανάσταση γίνεται στην πάνω πλατεία, στην εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής Γίνεται με «τυμπανοκρουσίες» και πυροτεχνήματα και όταν τελειώσει οι μπάντες διασχίζουν όλη την πόλη με γοργό βήμα παίζοντας εύθυμα ενώ ο κόσμος τρέχει από πίσω τραγουδώντας. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το πρωί.

Ντένης Κονταρίνης.

Πηγές:
Καθημερινή
Νίκος Κιούσης Μεγαλοβδομάδα στο Ιόνιο
Πολιτιστικός Σύλλογος Σαρακινάδου

Φωτο: Διαδίκτυο

Μεγαλοβδομάδα στην Κεφαλονιά

Κεφαλονιά. Το νησί με την πλέον παράξενη ομορφιά. Το πιο ιδιόμορφο νησί του Εφτανησιακού συμπλέγματος. Το νησί όπου τα επώνυμα όλων των κατοίκων τελειώνουν σε «ατος» π.χ. Βασιλάτος ενώ τα χωριά τους σε «ατα» Κουρουκλάτα, Φαρακλάτα
Σε όλη την Κεφαλονιά μπορεί να πει κανείς ότι οι εκδηλώσεις για την Μεγάλη βδομάδα και το Πάσχα είναι σχεδόν οι ίδιες με τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου
Υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες στο Αργοστόλι. Την Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν τα αυγά και κρατούσαν το πρώτο πιστεύοντας ότι έχει κάποιες θαυματουργές ιδιότητες. Την Μεγάλη Παρασκευή εθεωρείτο κακό να τρυπηθεί κανείς και η πληγή να βγάλει αίμα. Πολλοί έπιναν λίγο ξύδι σε ανάμνηση του «χολή και όξος».

Στα παλιά χρόνια για το Ληξούρι η μέρα της Λαμπρής ήτανε ξεχωριστή. Οι ενορίες συναγωνίζονταν για το ποιά θα κάνει την Ανάσταση πιο αργά. Το θεωρούσαν προτέρημα να είναι οι τελευταίοι που θα πούνε το «Χριστός Ανέστη» Γι’ αυτό και ο παπάς διάβαζε όσο μπορούσε πιο αργά το Ευαγγέλιο, για να καθυστερήσει τη στιγμή της κορύφωσης
Στον Αρχάγγελο γινόταν η τελευταία Ανάσταση και για αυτό ήτανε και η πιο επίσημη και δημοφιλής. Ο κόσμος προσερχόταν με το πλέον επίσημο ένδυμά του αλλά και τριζόνια, στάμνες και φυσικά βαρελότα
Όταν γέμιζε η εκκλησιά ο παπάς έβγαινε στην Ωραία Πύλη για το «Δεύτε λάβετε Φως»
Η φωτιά αναβόταν επί τόπου με «αφόρια κιάκια» (σπίρτα αμεταχείριστα) για να είναι βέβαιοι όλοι ότι είναι γνήσιο το νέο φως. Ύστερα κατέβαινε αργά τα σκαλοπάτια και με το χρυσό Ευαγγέλιο στο στήθος τραβούσε προς την έξοδο. Ακολουθούσε ο Σταυρός της Αποκαθήλωσης και η εικόνα της Ανάστασης. Πάντοτε καθυστερούσε να πει το Χριστός Ανέστη σε βαθμό που εδιαμαρτύροντο και εφώναζαν οι πιστοί.
Την στιγμή που επιτέλους όλοι περίμεναν με το «Χριστός Α....» γινότανε πανικός. Τίποτα άλλο δεν ακουγόταν από τα σμπάρα και τα τριζόνια Πολλοί χτυπούσαν σανίδια πάνω στους τοίχους της εκκλησιάς. Όλοι έκαναν θόρυβο με όποιο τρόπο μπορούσαν για να εκδηλώσουν τη μεγάλη χαρά και να ξεσπάσουν από την κατάνυξη των ημερών.
Στην συνέχεια κατά την είσοδο στην εκκλησία είχαμε ένα ιδιαίτερο τελετουργικό (αναπαράσταση) το οποίο μας δίνει ο Ανδρέας Λασκαράτος στα «Μυστήρια της Κεφαλονιάς»
«o παπάς αρχίζει την Ακολουθία όξου στο δρόμο. Κάνει έπειτα να μπει μέσα και η θύρα κλείεται στα μούτρα. Ένας είναι μέσαθε και υποκρίνεται το Διάολο και ο παπάς έξουθε υποκρίνεται το Χριστό. Η εκκλησιά υποτίθεται να είναι η Κόλαση. Ο Χριστός θέλει να μπει να ελευθερώσει τους κολασμένους. Ο Διάολος δεν τον αφήνει. Να στο ύστερο ο
Χριστός νικάει και μπαίνει». Επίσης ο μεγάλος σατυρικός του Ληξουρίου μας δίνει για τη συνέχεια της λειτουργίας μετά την Ανάσταση.

.
«Ο παπάς ξακολουθάει τη λειτουργία του ή τουλάχιστο υποτέθεται πως θέλει να την ξακολουθάει. Ποιός τον ακούει; Οι πιστολιές πέφτουνε μεσ’ την εκκλησιά σα σε πόλεμο. Τα βαρελότα τρομάζουνε την εκκλησιά όλη, τα τρικιτρόκια ριμένα μεσ’ στους ανθρώπους πηδούνε σηώντας και κάνουνε ανάβλιαξη, οι ζουρλορουκέτες πετούνε και βγάζουνε μάτια. Τα παιδιά τσακόνωνται και γροθίζονται, οι μεγάλοι φωνάζουν τάχατες για ησυχία και οι φωνές τους αξαίνουνε την ανάβλιαξη. Βρισιές, φοβέρες, τσακωμάρες, παρατρεξίματα και η ώρα έρχεται για το Ευαγγέλιο».
Ένα ακόμη έθιμο που δυστυχώς ανήκει στο παρελθόν είναι αυτό της στάμνας. Λίγοι γνωρίζουν ότι το έθιμο που συναντάμε σήμερα στην Κέρκυρα δεν είναι αποκλειστικά της περιοχής. Αντίθετα υπήρχε σε όλα τα Επτάνησα από την περίοδο της Ρωμαιοκαθολικής κυριαρχίας στην οποία και έχει τις ρίζες του. Η τελευταία αναφορά για το συγκεκριμένο έθιμο που υπάρχει σε ιστορικές πηγές, χάνεται κάπου στα 1829. Τότε οι Κεφαλλονίτισσες έριχναν στάμνες από τα μπαλκόνια, όπως ακριβώς σήμερα οι Κερκυραίες, για να γιορτάσουν την Ανάσταση του Ιησού. Το έθιμο πιθανότατα ατόνησε κατά την Ένωση με την υπόλοιπη Ελλάδα και σήμερα δεν υπάρχουν κατάλοιπα σε κανένα μέρος του νησιού.Αμέσως μετά το Χριστός Ανέστη η νηστεία τερματίζεται. Οι πιστοί επιδίδονται σε γλέντι που περιλαμβάνει απαραίτητα τα πασχαλινά αυγά, κουλουράκια της Λαμπρής μα πάνω απ’ όλα το πασχαλινό σουβλιστό αρνί το μεσημέρι της Κυριακής. Η χαρά και το πανηγύρι στο μεγαλείο του για να γιορτάσουν όλοι μαζί την νίκη του Θεανθρώπου απέναντι στον θάνατο.

Πηγές
Kefalonitis.com

Στη Ζάκυνθο το Πάσχα είναι το κάτι άλλο

Η Ζάκυνθος, το φιόρο του Λεβάντε, είναι ένα ακόμη νησί προικισμένο από τη φύση με μοναδικές ομορφιές. Είναι το νησί της ποίησης και του τραγουδιού. Το Πάσχα εκεί είναι το κάτι άλλο.

.

Η Μεγάλη Βδομάδα στη Ζάκυνθο έχει έναν εντελώς δικό της χαρακτηριστικό χρώμα.
Έχει επίσης ξεχωριστό Τυπικό στις θρησκευτικές τελετές και δικά της πανάρχαια έθιμα, που οι κάτοικοί της τα σέβονται και τα τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια. Το Μεγαλοβδόμαδο στην Ζάκυνθο αρχίζει το Σάββατο του Λαζάρου όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το «βαγί» σε όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών.

Την Κυριακή των Βαΐων, του «Βαγιώνε» οι «νόντσολοι», παιδιά που υπηρετούν την εκκλησία, μοιράζουν σε όλα τα σπίτια το «βαγί» που το τοποθετούν στα εικονίσματα. Το βράδυ τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.
Την Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ακούγεται κατανυχτικά το τροπάριο της Κασσιανής από μελωδικές χορωδίες των ναών και ιδιαίτερα στις εκκλησίες της πόλης τονισμένο στην ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική όπως άλλωστε και σε όλες τις άλλες ιερές ακολουθίες.
Την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία σε όλους τους ναούς. Μετά απ’ αυτή οι καμπάνες της Ζακύνθου «χηρεύουν». Δηλαδή δεν ξαναχτυπούν μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Πενθούν τα πάντα. Μαύρα λάβαρα κρεμιούνται στα μπαλκόνια των σπιτιών, οι σημαίες είναι μεσίστιες, ακόμη και η ενδυμασία, ιδιαίτερα των μεγαλυτέρων σε ηλικία Ζακυνθινών, είναι πένθιμη. Από το βράδυ αυτό οι ιδιομορφίες του ζακυνθινού εκκλησιαστικού Τυπικού είναι εντονότερες.

Ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το 11ο Ευαγγέλιο ενώ το 12ο Ευαγγέλιο ψαλλόμενο και αυτό στα Ζακυνθινά αποτελεί το αποκορύφωμα της ακολουθίας Την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ακολουθεί η αποκαθήλωση. Μετά εξέρχεται ο ιερέας από το Ιερό Βήμα και λιτανεύει τον Χριστό επί του ώμου του τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι. Σημειωτέον ότι στη Ζάκυνθο χρησιμοποιείται αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού που ονομάζεται «αμνός».
Στις δύο το μεσημέρι γίνεται η μοναδική στην Ορθοδοξία λιτανεία του Εσταυρωμένου στους δρόμους της πόλης. Ξεκινά από το ναό του Αγίου Νικολάου, του Μώλου, στην πλατεία Σολωμού. Η κατανυχτική λιτανεία αρχίζει υπό τους ήχους του «Ίνα τι εφρύαξαν έθνη...» από τη Φιλαρμονική ενώ λιτανεύετε και η περίφημη εικόνα της «Mater Dolorosa» δηλαδή της Παναγίας του Πάθους.
Συγκινητική είναι η στιγμή της επιστροφής όπου ο Μητροπολίτης κρατώντας τον Εσταυρωμένο ευλογεί τον κλήρο και τον λαό, κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντος.
Στις 4 το πρωί του Σαββάτου γίνεται η περιφορά του μοναδικού Επιταφίου στην πόλη. Στην επιστροφή ψάλλεται ο ύμνος «τον Κύριον υμνείτε» και ακολουθεί η περίφημη «Gloria» και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών στους δρόμους της πόλης.
Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην πλατεία του Αγίου Μάρκου και το «Χριστός Ανέστη» ψάλλεται κατά την ιδιόμορφη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στο ναό του Αγίου Λαζάρου και ακολουθεί η λιτάνευση της επιβλητικής εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας καθώς και της Αναστάσεως. Την Παρασκευή της Διακαινησίμου γιορτάζει το γραφικότατο προάστιο της Μπόχαλης. Γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι και λιτάνευση της πανάρχαιης και θαυματουργού εικόνας της Παναγίας της Χρυσοπηγής υπό τους ήχους του «ταμπουρλονιάκαρου». Οι εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα κλείνουν την Κυριακή του Θωμά με το λαϊκό πανηγύρι στο γραφικό ξωκλήσι του Αγίου Λύπου στην περιοχή Καλλιτέρο.

Ντένης Κονταρίνης

.

Πηγές: Πολιτιστικός Σύλλογος Σαρακινάδου
Καθημερινή Νικ. Κιούσης. Μεγαλοβδομάδα στο Ιόνιο.
Φωτογραφίες από τον Ιστό.

Μεγαλοβδομάδα και Πάσχα στα Εφτάνησα

1. Πρώτος μας σταθμός η Λευκάδα
.

Η αντίστροφη μέτρηση για τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης, το Άγιο Πάσχα, έχει αρχίσει Η μεγαλοβδομάδα και η γιορτή της Πασχαλιάς είναι αυτή που δίνει μια ξεχωριστή όψη, ένα άλλο όμορφο χρώμα σε όλο το Ιόνιο και στα νησιά του. Εκεί όπου οι γιορτές αυτές παίρνουν κάποια άλλη όψη. Εκεί όπου η μεγάλη γιορτή ανταμώνει με την Ανάσταση της φύσης. Αξίζει λοιπόν αυτές τις μέρες να κάνουμε ένα ταξίδι σ’ αυτά τα μέρη για να περάσουμε ένα αλησμόνητο Πάσχα.
Η Λευκάδα με τις γραφικές της παραλίες, με τα νησάκια που την περιτριγυρίζουν, τον Σκορπιό, τη Μαδουρή των Βαλαωρήτιδων, το Μεγανήσι και με τις χίλιες δύο φυσικές ομορφιές της προσφέρεται για ένα αλησμόνητο πασχαλινό ταξίδι και είναι ο πρώτος προορισμός μας. 8.
Το Σάββατο του Λαζάρου στη Λευκάδα τα παλαιότερα χρόνια, μετά τη Λειτουργία, όλα τα παιδιά κατά ομάδες ξεκινούσαν να τραγουδήσουν σε όλα τα σπίτια τη «Λαζαρίνα» Ένα από τα παιδιά κρατούσε στα χέρια του ένα ξύλινο χελιδόνι τη «Χελιδόνα». Όλα τα παιδιά κρατούσα καλαθάκια στολισμένα. Μέσα εκεί θα μάζευαν τα αυγά που θα τους έδιναν οι νοικοκυρές. Όλα μαζί τραγουδούσαν.

Για να ζήσει το χειμώνα
Λαζαρίνα κουκουτίνα
Βαλ’ αυγό στην καλαθίνα
Να το φάει η Λαζαρίνα

Η Κυριακή των Βαΐων ήταν η μεγαλύτερη γιορτή. Όλοι πήγαιναν στην εκκλησιά. Μετά την λειτουργία ο παπάς μοίραζε τα βάϊα. Επίσης την Κυριακή των Βαΐων τελείωναν και οι γυναίκες τις «πέρδικες» Τι ήταν οι πέρδικες; Πάνω σε άσπρα άβραστα αυγά οι Λευκαδίτισσες νοικοκυρές, με κοντύλι που έσταζε ζεστό κερί ζωγράφιζαν διάφορες παραστάσεις και κεντίδια. Το κερί με το βράσιμο και το βάψιμο των αυγών έλιωνε και έμεναν άσπρα τα σχέδια πάνω στο κόκκινο αυγό. Ακόμη και σήμερα στη Λευκάδα πολλοί είναι αυτοί που φτιάχνουν πέρδικες.
Οι πρώτες μέρες της Μεγαλοβδομάδας δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στο όμορφο νησί του Ιονίου. Μπορεί να πει κανείς ότι σχεδόν είναι οι ίδιες με όλα τα άλλα νησιά του Εφτανησιώτικου συμπλέγματος.
Την Μεγάλη Παρασκευή όλα ήσαν πένθιμα. Ακόμη και στα καφενεία υπήρχε πένθιμη ατμόσφαιρα.
Τα μόνα παιγνίδια που επιτρέπονταν ήσαν η «τριάρα» η «εννιάρα» και η «δεκάρα»
Οι γυναίκες την πιο πολλή ώρα της Μεγάλης Παρασκευής την περνούσαν στην εκκλησιά στολίζοντας τον Επιτάφιο ή λέγοντας μοιρολόγια.
Από νωρίς το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής οι Επιτάφιοι όλων των ενοριών ετοιμάζονται για το ξεκίνημά τους. Με κατάνυξη ξεκινούν και με την συνοδεία των φιλαρμονικών γεμίζουν όλους τους δρόμους της πόλης. Κατάληξή τους είναι η παραδοσιακή κεντρική πλατεία η οποία συνεχίζει να διατηρεί το παλιό ενετικό της στυλ.
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας. Οι γυναίκες βγαίνουν στα μπαλκόνια και τα παράθυρα και πετούν το «κομμάτι». Το κομμάτι είναι ένα πήλινο αγγείο ή ακόμη και ένα κεραμίδι που το σπάνε οι νοικοκυρές γιατί η παράδοση λέει ότι με το σπάσιμο αυτό σπάει η θλίψη, η ησυχία και το πένθος της Μεγάλης Παρασκευής.

Το Πάσχα στην Λευκάδα εκείνα τα χρόνια το γιόρταζαν τρεις μέρες με τραγούδια και χορούς. Μετά το «Χριστός Ανέστη» το βράδυ της Ανάστασης, μετά από τα φιλιά τις αγκαλιές, και τα τσουγκρίσματα των αυγών έπρεπε όλοι να μεταφέρουν με τις λαμπάδες τους το φως της Ανάστασης στο σπίτι τους, που τους περίμενε η μαγειρίτσα. Το έθιμο αυτό υπάρχει και σήμερα
Μετά την Ακολουθία της Αγάπης «Δεύτερη Ανάσταση» στο προαύλιο της εκκλησίας όλες οι γυναίκες χόρευαν και τραγουδούσαν πασχαλινά τραγούδια.
Μόλις τέλειωναν αυτά όλοι μαζεύονταν στην κεντρική πλατεία όπου στήνονταν μεγάλος χορός. Πολλές φορές υπήρχαν όργανα «ορχήστρα». Μάλιστα δεν ήσαν λίγες οι φορές που έπαιζαν μαζί δύο και τρεις ορχήστρες. Το ίδιο γλέντι επαναλαμβανόταν και την επομένη, δεύτερη ημέρα του Πάσχα.
Την Κυριακή του Θωμά το απόγευμα στο πανηγύρι οι γυναίκες αποχαιρετούσαν την «Πασχαλιά» στην πλατεία του χωριού. Εκεί τραγουδούσαν και χόρευαν όλα τα πασχαλιάτικα τραγούδια.
Δυστυχώς με το πέρασμα του πολέμου πάνω από τα πανέμορφα Εφτάνησα πολλά από τα έθιμα άλλαξαν Ακόμη και οι σημερινοί κάτοικοι του νησιού έχουν αφήσει την εξέλιξη να τους παρασύρει. Παρ’ όλα αυτά το Πάσχα στα Εφτάνησα έχει πάντα να προσφέρει τη δική του ξεχωριστή ομορφιά.

Ντένης Κονταρίνης

Το Θέατρο στα Εφτάνησα

Είναι γεγονός ότι η τέχνη του θεάτρου αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά στοιχεία για την ανάπτυξη του πολιτισμού μιας χώρας. Παγκόσμιο παράδειγμα η ανάπτυξη του πολιτισμού στην αρχαία Ελλάδα μέσα από το θέατρο και τις αρχαίες τραγωδίες, κάτι που μέχρι σήμερα διδάσκει όλο τον κόσμο.
Έτσι και στα νησιά του Ιονίου το θέατρο έπαιξε το δικό του καθοριστικό ρόλο στην πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξή τους.
Η εποχή της θεατρικής παράδοσης στα Εφτάνησα δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί με ακρίβεια. Σαν η πλέον πιθανή περίοδος αναφέρεται το τέλος του 15ου αιώνα με τις αρχές του 16ου.
Η πρώτη πληροφορία για θεατρική εκδήλωση είναι στην Κέρκυρα το 1526 με την παρουσία εκεί του Ιταλού ηθοποιού και θιασάρχη Αντόνιο Ντα Μολένο.
Το 1571 ο Προβλεπτής της Ζακύνθου, Κονταρίνης διοργανώνει στο Παλάτσο, στο φρουρίου της Ζακύνθου σειρά εορταστικών εκδηλώσεων επί τη ευκαιρία της ναυμαχίας της Ναυπάκτου μεταξύ των οποίων και μία παράσταση από την τραγωδία του Αισχύλου, «Πέρσες»στην οποία έλαβαν μέρος νεαροί ερασιτέχνες από την αριστοκρατική τάξη του νησιού. Κι ακόμη το 1583 στην Κέρκυρα δίνεται η παράσταση της “Fanciula”του Πέτρου Σεμιτέκολο.

Σαν μια θεατρική πτυχή στον πολιτιστικό χώρο των Ιονίων νησιών θα πρέπει να χαρακτηριστεί και η «Γκιόστρα» οι ιπποδρομικοί αγώνες Ένα καθαρά στοιχείο της Ενετικής παρουσίας. Μια πρώτη εμφάνιση της Γκιόστρας αναφέρεται στην Κεφαλονιά το 1548 όπου οι ιππείς εκτός των άλλων δεξιοτεχνιών θα έπρεπε να καταφέρουν να περάσουν στο κοντάρι τους ένα δαχτυλίδι.
Από τις αρχές του 17ου αιώνα συναντάμε μαρτυρίες για ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις που δίνονται σε αρχοντικά της Κέρκυρας, της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι το 1685 έγινε κάποια θεατρική παράσταση στην Κέρκυρα προς τιμή του Φραντσέσκο Μοροζίνη ο οποίος περνούσε εκεί τον χειμώνα του.
Το πρώτο θεατρικό κείμενο που διασώζεται στην Κεφαλονιά είναι ένας πρόλογος μιας άγνωστης κωμωδίας που χρονολογείται στα 1669.
Σταθμό στην ιστορία του εφτανησιώτικου θεάτρου θα αποτελέσει η έκδοση στη Βενετία του θεατρικού έργου “Ευγένα” του Ζακύνθιου Θεόδωρου Μοντσελέζε. Το κείμενο του έργου είναι γραμμένο στην εφτανησιώτικη διάλεκτο αλλά με κάποια κριτική επίδραση.
Σημαντικές μεταφράσεις και διασκευές ξένων έργων περιλαμβάνονται ανάμεσα στα εφτανησιώτικα θεατρικά επιτεύγματα. Μια, ίσως και πιο κύρια από αυτές είναι η μετάφραση του “Pastor Fido”του Tζιαμπατίστα Γκουαρίνι από τον Ζακύνθιο Μιχαήλ ΣουμμάκηH ανατολή του 18ου αιώνα παρουσιάζει αρκετά στοιχεία διατήρησης της παράδοσης αλλά και ανανέωσης του θεάτρου στα Εφτάνησα. Γίνεται μια σημαντική στροφή του θεάτρου προς την commedia dell’arte και το Μπαρόκ. Όμως το θέατρο στα νησιά χωρίς καμιά συστηματικότητα συνεχίζει να παρουσιάζει σημαντικά κενά ενώ παράλληλα οι μεταφράσεις ξένων έργων σημειώνουν μιαν σημαντική αύξηση. Έτσι το 1733 κάνει και την εμφάνισή του το μελόδραμα στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας.

Σημαντική ήταν η προσφορά των αριστοκρατικών σαλονιών στη διάδοση του θεάτρου στα Εφτάνησα., Στην Κεφαλονιά στα σαλόνια ορισμένων αστικών οικογενειών όπως του Τάση Μεταξά στο Αργοστόλι και του Νικόλα Ξυδιά στο Ληξούρι, δίνονται ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις.
Η Ζάκυνθος θα είναι αυτή που θα καθιερώσει πλέον το θέατρο στα Εφτάνησα. Το 1750 στο Κάστρο, της πόλης ιδρύεται το πρώτο θέατρο με ιδιωτική πρωτοβουλία. Στο θέατρο αυτό θα παρουσιαστούν ιταλικές κωμωδίες από βενετούς στρατιωτικούς ή και από Ζακύνθιους ευγενείς. Θεατρικοί συγγραφείς που θα αναδείξει η περίοδος αυτή είναι ο κεφαλλονίτης Πέτρος Κατσαϊτης με την Ιφιγένεια το 1720 και ένα χρόνο αργότερα θα συγγράψει και θα παρουσιάσει τον Θυέστη Θα ακολουθήσει ο Ζακύνθιος Σαβόγιας Ρούσμελης με την Κωμωδία των ψευτογιατρών Το 1784 θα παρουσιάσει ένα ακόμη έργο του με τον τίτλο Ιντερμέδιο της κυρά-Λιάς. Βάση του έργου είναι μια κριτική στην ανηθικότητα της εποχής. Στον Ρούσμελη αποδίδεται και η κωμωδία «Μωραϊται»
Είναι μια κριτική στην κατάπτωση των ηθών των ευγενών της Ζακύνθου τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας. Λέγεται ότι η παράσταση του έργου το 1798 προκάλεσε συμπλοκή των αριστοκρατών και του λαού. Μάλιστα κάποιοι επετέθησαν εναντίον των ηθοποιών και του συγγραφέως.
Στο χώρο της μετάφρασης των θεατρικών έργων αξίζει να σημειωθεί η παρουσία του Κυθήριου Γεωργίου Μόρμορη με τον «Αμύντα» του Τορκουάτο Τάσο.
Το τέλος του 18ου αιώνα θα σημαδευτεί με ένα από τα σημαντικότερα έργα της εφτανησιακής λογοτεχνίας. Τον «Χάση» του Δημήτρη Γουδέλη. Το έργο αυτό αποτελεί ένα μνημείο γλωσσικού και λαογραφικού πλούτου του νεώτερου ελληνισμού.
Η θεατρική παρουσία στα Εφτάνησα κατά τον 19ο αιώνα χαρακτηρίζεται από την επιρροή του διαλεκτισμού. Στον αιώνα αυτό θα χτιστούν τα περισσότερα θέατρα στα νησιά Η δράση των ερασιτεχνικών θιάσων συνεχίζεται πιο έντονη ενώ στη Ζάκυνθο το 1813 θα ιδρυθεί η Εταιρεία των Φιλοθεάτρων
Εν τω μεταξύ η Ιόνιος Ακαδημία που θα ιδρυθεί το 1824 στην Κέρκυρα, θα θέσει υπό την αιγίδα της έναν αριθμό θεατρικών παραστάσεων με κυριότερα έργα τον Ορέστη του Βιττόριο Αλφιέρι, τον «Αγαμέμνονα» του Πλατ. Πετρίδη και άλλα. Την καλύτερη κριτική θα αποσπάσει αυτή την περίοδο «ο Εξηνταβελώνης» του Ι. Οικονομίδη, που παρουσιάστηκε στα Κύθηρα το 1831. «Ο βασιλικός» του Ζακύνθιου λογοτέχνη Αντ. Μάτεση αποτελεί μια κορυφαία στιγμή για το εφτανησιακό θέατρο.
Εν τω μεταξύ συνεχίζεται η ίδρυση θεάτρων και η ανάπτυξη οργανισμών που θα εργάζονται πάνω στην παρουσία του θεάτρου στα Εφτάνησα. Στον αιώνα αυτόν θα ιδρυθούν το θέατρο «Αδάμ» στην Ζάκυνθο, το 1856 όπου παράλληλα τον ίδιο χρόνο στην Λευκάδα υπογράφεται το πρόγραμμα της Φιλοδραματικής Εταιρείας. Δύο χρόνια αργότερα, το 1858 στο Αργοστόλι θα χτιστεί το θέατρο «Κέφαλος» το οποίο θα καταστραφεί το ’43 από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών και θα ξαναχτιστεί μετά τους σεισμούς το 1953 για να αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο όμορφα κτίρια της Ελλάδας.
Το Ληξούρι βρίσκεται λίγο πίσω από όλες αυτές τις δραστηριότητες αφού την ίδια εποχή μια σειρά παραστάσεων θα δοθούν σε σκηνές.
Τον Μάιο του 1864 τα Εφτάνησα θα ενωθούν με την Ελλάδα. Ο διακαής πόθος των Εφτανησιωτών θα πραγματοποιηθεί. Από εκεί και μετά τα νησιά θα ακολουθήσουν την τύχη της πατρίδας αλλά και θα προσαρμόσουν τα δικά τους δεδομένα σ’ αυτά που η πατρίδα χρησιμοποιεί. Το Εφτανησιακό θέατρο θα γίνει πλέον Ελληνικό θέατρο.
Μεγάλο το θέμα και πολύ το υλικό που συγκέντρωσα. Όμως μικρός ο χώρος. Ίσως μιαν άλλη φορά να επανέλθω.

Ντένης Κονταρίνης

.

Πηγές
Ιστορία του θεάτρου εν Κεφαλληνία
Το Επτανησιακό θέατρο. Δ, Ρώμα
Η θεατρική ζωή της Ζακύνθου. Φ. Πορφύρα
Στοιχεία για την θεατρική στέγη στην Κεφαλονιά
Α.Δ.Δεμπόνου
Το θέατρο στη Λευκάδα Πανταζή Κοντομίχαλου
Ρίζες και άνθη του Επτανησιακού θεάτρου
Γεωρ. Πεφάνης