Κύθηρα. Το νησί που αγωνίζεται να αναδειχτεί και να ξεχωρίσει

Τα Κύθηρα, το νησί που πιο πολύ είναι γνωστό και σαν Τσιρίγο, το νοτιότερο από τα Εφτάνησα, μπορεί να πει κανείς ότι πιο πολύ ανήκει στο Κρητικό και Λιβικό πέλαγος από τα οποία βρέχεται παρά στο Ιόνιο. Όμως είναι κι αυτό το νησί ένα κομμάτι από το σύμπλεγμα των Εφτανήσων. Ένα νησί πανέμορφο με την δική του ξεχωριστή ιστορία, με την δική του ομορφιά, με τους δικούς θρύλους και τις δικές του παραδόσεις. Ένα ορεινό νησί, με πολλές κοιλάδες, που καταλήγουν στη θάλασσα και σχηματίζουν μαγευτικές παραλίες.

Γνωστό το νησί από τους αρχαίους χρόνους όπου, σύμφωνα με τον μύθο του Ησίοδου, στη θάλασσα των Κυθήρων γεννήθηκε η Ουράνια Θεά του Έρωτα, η Αφροδίτη.
Η Γη θέλοντας να τιμωρήσει τον άνδρα της, τον Ουρανό, για τα όσα κακά της είχε προκαλέσει, κάλεσε τα παιδιά της και τους ζήτησε να θανατώσουν τον πατέρα τους. Τότε ο Κρόνος πήρε από τα σπλάχνα της μητέρας του ένα δρεπάνι και τον θανάτωσε κόβοντάς του τα γεννητικά του όργανα. Τα πέταξε στη θάλασσα των Κυθήρων και έγιναν μικρά νησάκια που είναι γνωστά σήμερα με την ονομασία, Δραγονάρες. Το αίμα του Ουρανού πέφτοντας στη θάλασσα άγγιξε τον αφρό της και μέσα από την ένωση των δύο αυτών στοιχείων γεννήθηκε η Θεά του Έρωτα.
Σύμφωνα πάντα με τον μύθο, η Αφροδίτη δεν έμεινε στα Κύθηρα αλλά ταξιδεύοντας πάνω σε ένα κοχύλι, έφτασε στην Κύπρο και έμεινε εκεί.
Ο μύθος αυτός πέρασε στην τέχνη και έγινε ο περίφημος πίνακας του Αντουάν Βατό με τίτλο, Επιβίβαση για τα Κύθηρα, κι ο Μποντλέρ ζωντάνεψε τον μύθο στην ποίησή του.
Τα Κύθηρα, στο πέρασμα των αιώνων, ήταν πάντοτε το σταυροδρόμι των πολιτισμών της Μεσογείου. Κι ήταν ακόμη ένα φιλόξενο καταφύγιο για τους κουρσάρους, για τους κατατρεγμένους, για τους ασκητές και για τους εποίκους. Σαν πρώτη κατοίκηση του νησιού αναφέρεται η νεολιθική εποχή. Στο έδαφος του νησιού έχουν ανακαλυφθεί όστρακα από την εποχή του χαλκού καθώς επίσης και της πρωτομινωικής εποχής.

Οι Μίνωες, πριν από τον 20ο αιώνα π.Χ. κατακτούν το νησί και ελέγχουν όλη την γύρω περιοχή. Τα ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στο Καστρί, την σημερινή Παλαιόπολη, στην Σκάνδεια και στον Άγιο Γεώργιο, μαρτυρούν την μινωική παρουσία.
Αργότερα, τον 15ο αιώνα π.Χ. οι Φοίνικες καταχτούν το νησί και το κάνουν αποικία τους. Εκεί ανακαλύπτουν και επεξεργάζονται την πορφύρα την οποία χρησιμοποιούν για το βαθύ κόκκινο χρώμα της. Από αυτό το προϊόν το νησί θα πάρει το όνομα Πορφυρίς ή Πορφυρούσα. Αναγείρουν περιώνυμο ναό, για την λατρεία μίας θεότητας που εισάγουν από την ανατολική λατρεία και η οποία είναι όμοια με την Αφροδίτη. Στην ύπαρξη αυτού του ναού αναφέρεται και ο Ηρόδοτος.
Τον 14ο αιώνα π.Χ. μετά από τους Μίνωες και τους Φοίνικες στο νησί φτάνουν οι Μυκηναίοι, Ακολουθούν οι Σπαρτιάτες και από αυτούς διεκδικούν το νησί οι Αθηναίοι, για να οδηγηθούν σε ειρήνη με τους Σπαρτιάτες το 421 π.Χ. Επόμενοι καταχτητές είναι οι Μακεδόνες και μετά θα έλθει στο νησί η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Το 365 μ.Χ ένας μεγάλος καταστρεπτικός σεισμός θα πλήξει το νησί και θα αλλάξει την μορφολογία του εδάφους, ιδιαίτερα στην περιοχή της Σκάνδειας.
Θα ακολουθήσει ένας χορός καταχτητών μέχρι που το 1798 φτάνουν στο νησί οι Γάλλοι και από τότε μπορεί να πει κανείς ότι τα Κύθηρα ακολουθούν την μοίρα των υπολοίπων νησιών του εφτανησιακού συμπλέγματος.
Όμως τον ίδιο χρόνο που φτάνουν οι Γάλλοι στο νησί ένας ακόμη τρομαχτικός σεισμός θα καταστρέψει τα Κύθηρα με τις πιο τρομερές ζημιές στην περιοχή της Σκάνδειας και του Καστριού.
Το 1815 τα Κύθηρα, μαζί με τα άλλα νησιά, συμμετέχουν στην ίδρυση του Ηνωμένου Κράτους Ιονίων Νήσων και το 1864 θα ενωθούν και αυτά με την Ελλάδα.
Στον Β! Παγκόσμιο πόλεμο οι κάτοικοι του νησιού συμμετέχουν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση, Στο χωριό Ποταμός οργανώνεται αντιστασιακό μέτωπο που περιορίζει τον έλεγχο των Γερμανών στο νησί. Από τις 4 Σεπτεμβρίου του 1944 τα Κύθηρα είναι η πρώτη περιοχή της Ελλάδας που ελευθερώνεται. Όμως το νησί ερημώνει. Οι περισσότεροι νέοι ακολουθούν τους δρόμους της ξενιτιάς φεύγοντας στην Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σήμερα το νησί αγωνίζεται για να ακολουθήσει το πνεύμα της εποχής. Τον τουρισμό. Μέσα από τον τουρισμό αγωνίζεται για να αναδειχτεί και να ξεχωρίσει.
Από τα αξιοθέατα που μπορεί κανείς να θαυμάσει στο νησί είναι η ερειπωμένη Βυζαντινή πρωτεύουσα, ο Άγιος Δημήτριος όπως λεγόταν τότε. Η μικρή αυτή πολιτεία είχε χτιστεί στα όρια ενός άγριου φαραγγιού στην Κακιά Λαγκάδα, στα βόρεια του νησιού. Εκεί οι κάτοικοι επροστατεύονταν από τις επιδρομές των πειρατών. Το 1537 ο πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, κατάστρεψε και λεηλάτησε τη μικρή πόλη. Σήμερα διασώζονται λίγα ερείπια με κάποιους βυζαντινούς ναούς στους οποίους μπορεί να θαυμάσει κανείς τις αγιογραφίες.
Τρία σημαντικά σπήλαια προσφέρονται για μία εξερεύνηση. Το σπήλαιο Αγιάς Σοφιάς Μυλοποτάμου. Βρίσκεται στις δυτικές ακτές του νησιού, στον όρμο Κόκαλα. Στον προθάλαμο του Σπηλαίου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Σοφίας όπου διακρίνεται το τέμπλο με αγιογραφίες του 18ου αιώνα. Προχωρώντας προς τα ενδότερα διακρίνονται διάκοσμοι με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Μεγάλοι θάλαμοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον. Το συνολικό μήκος του σπηλαίου φτάνει περίπου τα 100 μέτρα.
Το σπήλαιο Χουστή βρίσκεται στο Διακόφτι. Οι πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν ευρήματα του 3.800 π.Χ. που σημαίνει ότι από τότε υπήρχε ανθρώπινη ζωή στα Κύθηρα. Επίσης κλασσικά ρωμαϊκά και άλλα ευρήματα μαρτυρούν την ύπαρξη και την χρήση του σπηλαίου από τότε. Διάφορες κόγχες πάνω στην πέτρα μαρτυρούν ότι το σπήλαιο λειτουργούσε και ως ιερό.
Στο δρόμο του Κάλαμου προς το Καψάλι και πλησίον στο χωριό Σπηλιές βρίσκεται ένα ακόμη σπήλαιο. Το σπήλαιο της Αγιάς Σοφίας Καλάμου. Σε μια μαγευτική καταπράσινη μικρή ρεματιά είναι μία σπηλιά Εκεί μέσα είναι χτισμένη η Αγία Σοφία.
Στα χρόνια της αγγλοκρατίας στο νησί υπήρχε ο θρύλος ότι ο Άγγλος διοικητής του νησιού, Μακφέϊλ ερωτεύθηκε κάποια κοπέλα από το Κάτω Λιβάδι. Αποφάσισε λοιπόν και έχτισε ένα γεφύρι για να μπορεί να επιτηρεί την περιοχή και να βλέπει την αγαπημένη του. Το γεφύρι σήμερα μαζί με τον θρύλο του έρωτα της τσιριγοπούλας, αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο αφού είναι το μεγαλύτερο γεφύρι που χτίστηκε τότε στην Ελλάδα. Έχει μήκος 110 μέτρα και 13 τόξα.

Οι Κυθήριοι ανέπτυξαν τις τέχνες και τις συνέδεσαν με την καθημερινή τους ζωή, τις εκδηλώσεις, τα ήθη και έθιμα. Την τέχνη της ζωγραφικής την συναντάμε στις αγιογραφίες των βυζαντινών ναών και συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας με την παρουσία ζωγράφων, όπως ο Γεώργιος Δρίζος, ο χαράκτης και λιθογράφο Βασίλειος Χάρος. Η λογοτεχνία είναι επίσης χαρακτηριστική για τις επιρροές της από την Επτανησιακή και την Κριτική σχολή. Στην εποχή του 19ου αιώνα διακρίνονται οι λογοτέχνες, Ιωσήφ Καλούτσης, Γεώργιος Μόρμορης, Αντώνιος Φατσέας και Εμμανουήλ Στάης οι οποίοι βεβαίως ξεπερνούν τα όρια των Κυθήρων και ανήκουν στην Επτανησιακή Σχολή. Ο κύριος εκφραστής της νεότερης κυθηραϊκής λογοτεχνίας είναι ο Ιωάννης Κασιμάτης με αφηγήματα, ρύμες και μαντινάδες.
Τα Κύθηρα, ένα νησί που διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα Εφτάνησα, ένα νησί που δεν μοιάζει με τ’ αδέλφια του, στέκει αγέρωχα μόνο του κάτω από τα άγρια βράχια του Κάβο-Μαλλιά γράφοντας τη δική του ιστορία. Ένα νησί, που σε κάθε γωνιά του φωλιάζουν θρύλοι και παραδόσεις. Ένα νησί, που οι άνθρωποί του αβασάνιστα κουβαλούν την ιστορία τους σε Ανατολή και Δύση. Ένα νησί με κουλτούρες της Μεσογείου ανακατεμένες μ’ ένα τραγούδι, ένα χορό, ένα γλυκό του κουταλιού. Ένα νησί που όποιος το επισκεφτεί μένει με την σκέψη κάποτε να το ξαναεπισκεφτεί.

Ντένης Κονταρίνης