Νικόλαος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος.

Στην ελεύθερη Επτάνησο έζησαν και εδημιούργησαν οι πρώτοι Έλληνες μουσουργοί. Είναι αυτοί που έκαμαν γνωστό στο ελληνικό έθνος, που μόλις είχε αρχίσει να ξυπνάει από το λήθαργο της Οθωμανικής σκλαβιάς, το ευρωπαϊκό πνεύμα.
Στα Επτάνησα δημιουργήθηκε το πρώτο κίνημα της έντεχνης μουσικής, που πήρε το όνομα Επτανησιακή Μουσική Σχολή.
Αναμφησβήτητα ο δημιουργός της Σχολής αυτής είναι ο μεγάλος δάσκαλος, Νικόλαος Χαλικιόπουλος - Μάντζαρος. Ο δάσκαλος που έδωσε κάποιο άλλο νόημα στη μουσική τέχνη. Κι’ ακόμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ο γενάρχης της έντεχνης μουσικής στην μετεπαναστατική Ελλάδα.
Ο Νικόλαος Μάντζαρος γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 26 Οκτωβρίου του 1795 Προερχόταν από πλούσια και ευγενή οικογένεια και πατέρας του ήτανε ο Ιάκωβος Μάντζαρος, ανώτερος δικαστικός, ο οποίος κληρονομικά έφερε τον τίτλο του Ιππότη

Το σπίτι που γεννήθηκε, ο μεγάλος μουσουργός βρισκόταν και βρίσκεται ακόμη στην οδό Αγίου Βασιλείου. Όμως σήμερα το ιστορικό αυτό κτίριο βρίσκεται σε αθλία κατάσταση και κανένα εδιαφέρον δεν υπάρχει από καμμιά υπηρεσία ή κάποιον φορέα.
Από τα μικρά του χρόνια ο Νικόλαος Μάντζαρος θα δείξει την μεγάλη του αγάπη γιά τη μουσική. Τις πρώτες μουσικές σπουδές του θα τις κάμει στην Κέρκυρα και στην Ιταλία με δασκάλους τους μεγάλους της εποχής του ανθρώπους της μουσικής τέχνης, τον Ιερώνυμο και Στέφανο Πογιάγο, τον Στέφανο Μορέττι-Μαρκιζιάνο, τον περίφημο θεωρητικό Μπαρμπάττι. Με τους δασκάλους αυτούς σπούδασε πιάνο, βιολί, μουσική θεωρεία και ακόμη αντίστιξη και φούγκα. Το 1813, σε ηλικία μόλις δεκαοκτώ χρόνων θα νυμφευθεί την μοναχοκόρη του κόμη Αντωνίου Ιουστινιάνη, με την οποία θα αποκτήσει τρεις κόρες και δυό γιούς.
Ο Νίκος Μάντζαρος ήταν νέος υψηλού αναστήματος, ευγενής στους τρόπους και ευχάριστος στις συναναστροφές. Πίστευε πως ο καλλιτέχνης, ήταν η εμπροσθοφυλακή των ανθρώπων στην πορεία τους προς τα ανώτερα ιδανικά.
Από το 1826 θα εγκατασταθεί οριστικά στην Κέρκυρα και σποραδικά θα επισκέπτεται την Νεάπολη της Ιταλίας. Στην Κέρκυρα θα αφοσοιωθεί στην σύνθεση και στην διδασκαλία της μουσικής τέχνης. Στο μεταξύ όμως αρνείται τις εξερετικά ευνοϊκές προτάσεις γιά να αναλάβει την διεύθυνση, τόσο του ωδείου “Σαν Σεμπάστιαν”στη Νεάπολη όσο και της μουσικής Σχολής του Μιλάνου.
Σε επιστολή του καθηγητή Τσινγκαρέλλι, που έχει διασωθεί και υπάρχει στο αρχείο του μεγάλου μουσουργού, αναφέρεται “....θα ήταν για μένα παρηγοριά, αν μπορούσα να σε ξαναδώ πριν πεθάνω. Να είσαι βέβαιος ότι ο ερχομός σου θα παρέτεινε τη ζωή μου. Πρέπει να βιαστείς να έλθεις γιατί δεν βρίσκω άλλον που να μπορεί να με διαδεχτεί και μόνο σε σένα θα ήθελα πριν πεθάνω να εμπιστευτώ τη σχολή της Νάπολης.....”
Όμως η απόφαση του Μάντζαρου ήταν αμετάκλητη. Να παραμείνει στην Κέρκυρα και να αφοσοιωθεί στην Παιδεία της πατρίδας του.
Χαρακτηριστικά ο Σπύρος Δε-Βιάζης γράφει γι’ αυτό. “….σπάνιοι είναι οι μεγάθυμοι, οίτινες χάριν μιάς ιεράς ιδέας θυσιάζουσι μέλλον λαμπρόν...”
Φυσικά ο Νικόλαος Μάντζαρος εθυσίασε το λαμπρό μέλλον.
Το κύρος του ήταν πάρα πολύ μεγάλο έτσι ώστε οι εκλεκτότεροι από τους μουσικούς της Ιταλίας διατηρούσαν αλληλογραφία μαζύ του ενώ άλλοι του υπέβαλαν τα έργα τους και ζητούσαν την κρίση του. Γιά να μπορέσει να δημιουργήσει την πρώτη φιλαρμονική εδίδασκε ημέρα και νύχτα εντελώς δωρεάν, ακόμη και μαθήματα θεωρητικά. Προς τούτο εδημοσίευε στον επτανησιακό τύπο σχετικές αγγελίες. Θεωρούσε πως ήταν αμάρτημα να παίρνει μισθό γιά να διδάσκει. Τις πιό πολλές φορές επλήρωνε από την τσέπη του τα όποια έξοδα. Έτσι μπορεί να πει κανείς ότι κατάφερε να μορφώσει ολόκληρη γενιά λαμπρών μουσικών.

Ένας από τους μονίμους ακροατές των μουσικών παραδόσεων του Νίκου Μάντζαρου, ήταν ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός με τον οποίο ο μεγάλος δάσκαλος της μουσικής είχε δεθεί μαζύ του με μιά μεγάλη φιλία .Εμελοποίησε πάρα πολλά από τα ποιήματά του μεταξύ των οποίων την "Ξανθούλα," "Ωδή στον Λόρδο Μπάϋρον", "η Αυγούλα," και φυσικά τον "Ύμνο εις την Ελεθυερίαν", του οποίου τα δύο πρώτα τετράστιχα θα γίνουν ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας το 1862 μετά από απόφαση του βασιλέως Γεωργίου του Α!
Άλλοι επίσημοι ταχτικοί θαμώνες στο σαλόνι του Μάντζαρου, ήσαν οι Μαρκοράς, Πολυλάς, Τυπάλδος, Λούντζης, Μουστοξύδης, Δε-Βιάζης, Αρμένης-Βραϊλας.
Μιά μεγάλη αναγνώρηση της μουσικής του αξίας ήταν η ανακήρυξή του ως ανεπιστέλλον μέλος, της Εταιρείας, Ωραίων Τεχνών πρόεδρος της; οποίας ήταν η Αμαλία, ενώ το 1855 η Ιόνιος Βουλή του απένειμε ισόβιον σύνταξη.
Προς χάρη και εξυπηρέτηση των μαθητών του έχει συγγράψει ένα πλήθος θεωρητικά συγγράμματα ορισμένα από τα οποία σώζονται στο αρχείο της κ.Φρόσως Γκέλη, τρισέγγονης του μεγάλου μουσουργού. Ακόμη στο αρχείο της Φρόσως Γκέλη υπάρχουν εννέα έργα του μεγάλου Κερκυραίου μουσουργού, γιά φωνές και ορχήστρα σε ιταλικά κείμενα αγνώστων συγγραφέων από τα οποία τα περισσότερα παρουσιάστηκαν στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας από Ιταλούς καλλιτέχνες.
Η τετράφωνη λειτουργία που είχε γράψει γιά χρήση της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας θα εκτελεστεί γιά πρώτη φορά την Κυριακή της Πεντηκοστής το 1834.
Ο ιππότης, όπως τον αποκαλούσαν, Νικόλαος Χαλκιόπουλος-Μάντζαρος, ήταν ένας υπέροχος ευπατρίδης καλλιτέχνης. Είχε μετατρέψει το σπίτι του σ’ ένα μουσικό εκπαιδευτήριο και ήταν πάντα ανοιχτό σε όλους τους νέους που εδιψούσαν γιά μουσική μόρφωση. Το σπίτι του ήταν “...ανοικτό στους υιούς των πλουσίων αλλά και των πτωχών.”όπως γράφει ο λόγιος Δε-Βιάζης στο περιοδικό Aπόλλων τον Φεβρουάριο του 1890
Ο Μάντζαρος μπορεί να πει κανείς ότι κατέχει επάξια τον τίτλο αλλά και την ουσία του όρου, “Εθνικός συνθέτης των Ελλήνων”
Δραματική είναι η αφήγηση του Δε-Βιάζη ο οποίος ήταν παρών όταν το εγκεφαλικό χτήπησε τον Μάντζαρο την ώρα της διδασκαλίας. “... Ήτο 3.30 απογευματινή.Αίφνης προσεβλήθει υπό δυνατού βηχός, και εγένετο αναίσθητος. Τρέχω διά την σύζυγόν του εις το πλησίον δωμάτιον.Προφθαίνει η κόρη του Ελισάβετ. ,Μόλις έφθασε ο ιατρός ελυπήθει ιδών αυτόν εις τοιαύτην αξιολύπητονν κατάστασιν....”
Μέχρι το πρωινό της 12ης Απριλίου του 1872 θα παρεμείνει στο κρεββάτι χωρίς να μπορεί να μιλάει αλλά διατηρών τις αισθήσεις του και την επαφή του με το περιβάλον.Το πρωινό της 12ης Απριλίου θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
Την επομένη θα γίνει η κηδεία του παρουσία πολλών ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, ενώ ακολουθεί σχεδόν όλος ο λαός της Κέρκυρας. Ένας μεγάλος δάσκαλος της μουσικής είχε αποχαιρετήσει πλέον τον κόσμο αφήνοντας παρακαταθήκη το μεγάλο έργο του.