Μιά βόλτα στα χωριά των νησιών μας.

Σκέφτηκα πως μια γνωριμία με τα χωριά των νησιών μας θα μας έδινε την ευκαιρία να μάθουμε ακόμη πιό πολλά γι’ αυτά। Έτσι ας ξεκινήσουμε με μια πρώτη επίσκεψη στην Κέρκυρα και τα χωριά της όπου αναμφισβήτητα η επίσκεψη αυτή αρχίζει με μια πρώτη γεύση γνωριμίας με την πανέμορφη “Χώρα।” (την πόλη)। Τη “Χώρα” που έχει δύο όψεις.Την Παληά και την Νέα. Αξίζει λοιπόν ένας περίπατος στην ιστορική πόλη με τα στενά “Καντούνια”, τα “βόλτα,” (καμάρες) τις μικρές γραφικές πλατείες. Αξίζει να γνωρίσετε αυτή την πόλη, που διατηρεί σχεδόν ατόφια την βενετσιάνικη μορφή της.
Μετά από τη “Χώρα” προορισμός τα πανέμορφα χωριουδάκια Τα χωριουδάκια που πνιγμένα στο πράσινο προσφέρονται για απόλαυση. Τα χωριουδάκια που είχα την τύχη να γνωρίσω στις μαθητικές μου εκδρομές, στις εκδρομές με τους προσκόπους αλλά και όταν κυνηγημένοι από τα αεροπλάνα που μας χτυπούσαν με βόμβες καταφεύγαμε σε αυτά για να σωθούμε.
Ο δρόμος που οδηγεί προς τα νότια του νησιού είναι η Εθνική οδός Λευκίμμης. Ας τον ακολουθήσουμε. Όταν φτάσει κανείς στη διασταύρωση “Βρυώνη” έχει να επιλέξει ανάμεσα σε δυό δρόμους. Ο πρώτος, αριστερά, οδηγεί στο Πέραμα, απέναντι από το Κανόνι, με μια πανοραμική θέα προς το θαύμα της φύσης, το Ποντικονήσι. Ο δρόμος δεξιά μας οδηγεί στο καταπράσινο χωριό Γαστούρι όπου λίγο πιό πέρα βρίσκεται ένα από τα πλέον αξιόλογα μνημεία του νησιού. Το Αχίλλειο. Το ανάκτορο της αυτοκράτειρας της Αυστρίας, Ελισάβετ. Στο Γαστούρι αξίζει να επισκεφτεί κανείς τα εκκλησάκια του Άη-Νικόλα, των Ταξιαρχών, της Αγίας-Κυριακής και του Αγίου Μαρκιανού.
Αριστερά από το Γαστούρι ξεκινάει μια πραγματικά ειδυλιακή κατηφορική διαδρομή που φτάνει μέχρι τις Μπενίτσες. Πρώτη εντύπωση. Ένα μοναδικό τοπείο σαν καταπράσινο χαλί, να ξεδιπλώνεται μέχρι τη θάλασσα και τα μικρά γραφικά λιμανάκια να διαδέχονται το ένα το άλλο. Όταν παιδάκι γνώρισα τις Μπενίτσες, ήταν ένα παραδοσιακό ψαροχώρι με δυό τρία ταβερνάκια Σήμερα είναι ένας αξιόλογος τουριστικός προορισμός. Πάρα πολύς κόσμος έρχεται εδώ τον Αύγουστο για την γιορτή της “σαρδέλλας” όπου τόνοι από αυτό το νόστιμο ψαρικό προσφέρονται δωρεάν.
Στις Μπενίτσες βρίσκονται οι πηγές του Βρεττανικού υδραγωγείου αλλά και ερείπια των Ρωμαϊκών λουτρών με ψηφιδωτά δάπεδα.
Λίγο πιό κάτω είναι η παραλία του Άη-Γιάννη των Περιστερών με την πανέμορφη θάλασσα και τα χωριά Μωραϊτικα και Μεσογγή. Δυστυχώς η τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων άλλαξαν δραματικά τον παραδοσιακό χαρακτήρα αυτών των δύο οικισμών. Στην περιοχή έχουν βρεθεί ερείπια ναού του 3ου π.Χ αιώνα.
Περνάμε τη γέφυρα της Μεσογγής και στρίβοντας δεξιά προχωράμε προς το ονομαστό κεφαλοχώρι Άγιος Ματθαίος. Στο χωριό αυτό μπορούμε να επισκεφτούμε το βυζαντινό κάστρο του Γαρδικίου (13ος αιώνας) Ο Άγιος Ματθαίος είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Κέρκυρας, που δεν τα έχει αγγίξει ο τουρισμός και διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα και την παραδοσιακή ενασχόληση των κατοίκων του με τις αγροτικές εργασίες.
Επόμενος σταθμός της πορείας μας προς τα νότια του νησιού, η λίμνη των Κορισσίων. Η λίμνη αυτή είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα σημεία του νότιου μέρους του νησιού. Πολύτιμος υδροβιότοπος με υπέροχο μοναχικό τοπείο. Λίγα μόνο αγροτόσπιτα γύρω από τη λίμνη, η οποία στην πραγματικότητα είναι λιμνοθάλασσα. Η λίμνη αυτή μαζύ με τις Αλυκές της Λευκίμης που είναι λίγο πιό κάτω παιζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της χλωρίδας και της πανίδας της Κέρκυρας. Οι περιοχές αυτές γίνονται σταθμός πολλών μεταναστευτικών πτηνών, ανάμασά τους και φλαμίνγκος, που σπάνια συναντάμε στην Ελλάδα ενώ στους γύρω θάμνους φωληάζουν χιλιάδες πεταλούδες τις οποίες έλκει στην περιοχή το αλάτι των Αλυκών της Λευκίμης.
Το επόμενο μεγάλο χωριό που θα συναντήσουμε στην νότια πορεία μας είναι οι Αργυράδες. Έντονο παραδοσιακό χρώμα και αρχιτεκτονική υπόλοιπα της Ενετοκρατίας είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του χωριού.
Αριστερά είναι ο δρόμος προς την Πετριτή। Ένα μικρό γραφικό λιμανάκι। Κι’ ας μου επιτραπεί μια στάση για τις παιδικές μου αναμνήσεις, με δυό φωτογραφίες, Τότε και σήμερα. Δίπλα στη θάλασσα, εκείνα τα χρόνια ένα διόροφο σπίτι όλο κι’ όλο ήταν το χωριό. Κάθε καλοκαίρι,πριν από τον πόλεμο ερχόταν όλη η οικογένεια αφού ο πατέρας μας, τελώνης, επόπτευε το εμπόριο από την Αλβανία. Στο επάνω πάτωμα τα γραφεία του τελωνείου και δυό υπνοδωμάτια. Στο ισόγειο το ένα και μοναδικό ταβερνάκι του χωριού. Λίγο πιό πέρα σκόρπια κάποια αγροτόσπιτα. Εκεί πέρασα αλησμόνητα καλοκαίρια. Επόμενος σταθμός και τέλος του ταξιδιού προς το νότο, η Λευκίμμη. Ένα από τα γραφικότερα χωριά της Κέρκυρας παρ’ όλη την επίδραση του τουρισμού. Στενά δρομάκια, ψηλά σπίτια, μικρές πλατείες και πολλές εκκλησούλες. Οι ψαρόβαρκες και τα καϊκια που είναι πάντα αραγμένα προσθέτουν γραφικότητα σε όλο το τοπείο. Οι κάτοικοι της Λευκίμμης, σε πείσμα των καιρών, συνεχίζουν την παραδοσιακή ζωή τους. Οι ηλικιωμένες γυναίκες, ντυμένες πάντα με τα παραδοσιακά ρούχα, κάθονται έξω από τα σπίτια τους κεντώντας, πλέκοντας, ή καθαρίζοντας λαχανικά ενώ οι άντρες κάθονται στα καφενεία. Λίγο πιό κάτω ο τελευταίος οικισμός του νότου, ο Κάβος. Γραφικό ψαροχώρι κάποτε. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει αλματώδη τουριστική ανάπτυξη όμως με πάρα πολλά παρέκτροπα απο νεαρούς Βρεττανούς τουρίστες, που επιλέγουν αυτόν τον προορισμό για να προβάλουν τα ζωώδη ένστικτά τους.
Εδώ τελειώσαμε τον περίπατό μας στο νότο της πανέμορφης Κέρκυρας.Θα συνεχίσουμε στην επόμενη ανάρτηση με άλλα χωριά και άλλα νησιά του Ιονίου.

ΠΗΓΕΣ
Corfuweb
Holiday.gr
E.L.wikipedia

Δύο χρόνια Εφτάνησα

Φίλοι μου καλημέρα.
Τούτη τη βδομάδα η ιστοσελίδα “Εφτάνησα” συμπληρώνει δυό χρόνια ζωής.
Πριν δυό χρόνια, με την βοήθεια του καλού μου φίλου Στράτου Δουκάκη έκαμαν την πρώτη τους δειλή εμφάνιση. Και αγαπήθηκαν πάρα πολύ. Ο πρώτος χρόνος πέρασε με μερικές χιλιάδες επισκέψεις και με όλα τα σχόλια να είναι ενθαρυντικά για μιά συνέχεια.
Ο δεύτερος χρόνος ήταν πλέον μια καταξίωση αφού οι επισκέψεις ξεπέρασαν τις 29.000. Νούμερο που με κάνει να πιστεύω ότι κάτι προσφέρω.
Δυστυχώς, παρ’ όλες τις παρακλητικές ενοχλήσεις μου, οι αρμόδιοι φορείς της πατρίδας μας δεν θέλησαν να σταθούν αρωγοί στην προσπάθεια ανάδειξης των νησιών μας. Προχώρησα μόνος με την βοήθεια κάποιων καλών φίλων από την Ελλάδα, τους οποίους και ευχαριστώ για το υλικό που μου απέστειλαν
Ο δεύτερος χρόνος, δυστυχώς, σημαδεύτηκε με τον θάνατο του μοναχογιού μας και με έκαμε να απουσιάσω γιά πάνω από δυό μήνες.
Ξαναγύρισα διοτί το είδα σαν μια διέξοδο στον πόνο μου. Και συνεχίζω με βοηθό την αγάπη σας Θα συνεχίσουμε λοιπόν να είμαστε μαζύ και τον τρίτο χρόνο. Τα “Εφτάνησα” χρειάζονται τη δική μας αγάπη γιατί το αξίζουν. Και αν οι αρμόδιοι αδιαφορούν εμείς θα τους δίνουμε πάντοτε την αγάπη μας.
Συνεχίζω λοιπόν και ελπίζω στις επισκέψεις σας, στην αγάπη σας και στα σχόλιά σας τα οποία πάντοτε θα είναι ευπρόσδεκτα.
Χρόνια πολλά σε όλους σας, καλή χρονιά και πάνω από όλα ΥΓΕΙΑ
Ντένης Κονταρίνης

Μια μικρή Χριστουγεννιάτικη ιστορία

Μιά όμορφη Χριστουγεννιάτικη ιστοριούλα, που μου έστειλε ο καλός φίλος και εκλεκτός συνάδελφος, Σπύρος Γκάρος, από τη Γερμανία
Απολαύστε την.

Κάποτε τα ζώα συνεδρίαζαν και συζητούσαν το νόημα των Χριστουγέννων, αλλά και τις επιθυμίες που είχε το καθένα τις άγιες αυτές ημέρες:
Το λόγο παίρνει πρώτη η κυρ’ αλεπού φωνάζοντας την επιθυμία της
-Λογικό... μία ψητή γαλοπούλα, ποιός γιορτάζει σήμερα Χριστούγεννα χωρίς να έχει στο τραπέζι του ψητή γαλοπούλα;
Το ελαφάκι από την απέναντι γωνιά με τη ψιλή του φωνούλα εύχεται ένα έλατο.
-Χωρίς έλατο εγώ δε γιορτάζω ποτέ τα Χριστούγεννα.
-Αλλά όχι με πολλά κεριά συμπληρώνει κλαψιάρικα η κουκουβάγια. Όχι πολλά φώτα και στολίδια, εμένα μ’ αρέσει η απλότητα, η σκοτεινιά, ένα έλατο στολισμένο με γούστο, πράσινο ζωντανό, δηλαδή φυσικό!
-Τι λες μωρή; φωνάζει το παγόνι. Και πως θα δείξω εγώ το καινούριο μου φόρεμα και τα χρώματά του; Όχι, όχι εγώ χωρίς καινούριο φόρεμα δε γιορτάζω Χριστούγεννα.
-Μη ξεχνάς και τα κοσμήματα, στριγκλίζει η κίσσα. Εγώ Χριστούγεννα χωρίς να κλέψω κανένα δακτυλίδι, βραχιόλι ή καδένα δε γίνεται… Τα ωραιότερα Χριστούγεννα για μένα είναι, όταν έχω κοσμήματα.
-Και τα μελομακάρονα που τ΄ αφήνεις; φωνάζει η αρκούδα με τη χοντρή φωνή της. Οι λιχουδιές και τα γλυκίσματα είναι η μεγαλύτερη επιθυμία μου, χωρίς αυτά δε γιορτάζω Χριστούγεννα.
-Κάνε, ότι κάνω εγώ, λέει ο ασβός, ύπνο και πάλι ύπνο!
Τα Χριστούγεννα για μένα σημαίνουν ύπνο. Υπάρχει κάτι καλύτερο από το να απολαύσεις τον ύπνο;
-Μη ξεχνάς πρώτα να πιεις, συμπληρώνει το βόδι. Πρώτα να πιεις όσο μπορείς και μετά να το ρίξεις στον ύπνο
Ξαφνικά το βόδι μουγκρίζει δυνατά:
-Ω, ω, ωχ!“ Ο γάιδαρος του έριξε στα πισινά μία γερή κλωτσιά।
-Ε, ε! βόδι, δε σκέφτεσαι λίγο το νεογέννητο παιδί, αυτό το ανθρώπινο πλάσμα;..
Το βόδι έριξε το κεφάλι κάτω από ντροπή και λέει:
-Το παιδί… Α! Ναι καλά λες… το νεογέννητο παιδί Αυτό είναι το κυρίως νόημα των Χριστουγέννων…
Απευθυνόμενο στο γάιδαρο τον ρωτάει,
-Πλην όμως…το γνωρίζουν αυτό και οι άνθρωποι;

Μετάφραση από τα γερμανικά: Σπύρος Γκάρος

Χριστουγεννιάτικες εικόνες από τα Εφτάνησα

Συνεχίζουμε την παρουσίαση των γιορταστικών εικόνων των νησιών μας με την Λευκάδα Μπορεί η Λευκάδα να ακολουθεί τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου στα έθιμα και τις παραδόσεις των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όμως κι’ αυτή έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες οι οποίες είναι όχι μόνο αξιόλογες αλλά και ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτες για την λαογραφική τους σπουδαιότητα.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς λοιπόν, οι Λευκαδίτες συνηθίζουν να κρεμάνε στα σπίτια τους τις αγριοκρεμμύδες ή αλλοιώς τις «κουτσούνες» που θεωρούνται σύμβολα της τύχης. Συνήθως τα κρεμούσαν στην εξώπορτα ή στο πίσω μέρος αυτής. Οι γυναίκες έφτιαχναν την παραδοσιακή βασιλόπιτα, που για το νησί της Λευκάδας η πίτα αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από την παραδοσιακή λευκαδίτικη λαδόπιτα μέσα στην οποία έριχναν το φλουρί, που όποιος το έβρισκε εθεωρούνταν ο τυχερός της χρονιάς. Την βασιλόπιτα αυτή την έκοβαν αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου.
Το ξημέρωμα της Πρωτοχρονιάς, πριν ακόμη καλά να φέξει, στην πόλη της Λευκάδας έχουν το έθιμο της «Διάνας» που θεωρείται ότι είναι κατάλοιπο της Ενετοκρατίας.
Σύμφωνα με το έθιμο αυτό τα χαράματα βγαίνει η μπάντα της φιλαρμονικής και περιδιαβαίνει την πόλη παίζοντας το εωθινό και τα κάλαντα μέχρι που να βγει ο ήλιος. Τα παλιότερα χρόνια την «Διάνα» ακολουθούσαν όλοι σχεδόν οι Λευκαδίτες προκαλώντας μεγάλη ευθυμία ενώ παράλληλα έκαναν και φάρσες.
Την ώρα που γινόταν η «Διάνα» κι’ ενώ το σκοτάδι ήταν ακόμη πηχτό οι γυναίκες έπρεπε να σηκωθούν και να πάρουν από τις διάφορες βρύσες της χώρας το «αμίλητο νερό» Το έθιμο του αμίλητου νερού δεν είναι μόνο ένα έθιμο της Λευκάδας αλλά και άλλων νησιών του Ιονίου αλλά και πολλών άλλων περιοχών της Ελλάδας. Μόνο που και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν διάφορες παραλλαγές. Η γυναίκα που θα έπερνε το νερό θα έπρεπε να μην μιλήσει καθόλου από τη στιγμή που θα έβγαινε από το σπίτι μέχρι που να επιστρέψει, έστω και αν ακόμη την ενοχλούσα περιπαικτικά. Με το νερό αυτό ράντιζαν τις τέσσερεις γωνιές του σπιτιού ψυθιρίζοντας ευχές για να πάει καλά ο καινούργιος χρόνος.
Ανήμερα των Φώτων, όταν τελείωνει η ακολουθεία του Μεγάλου Αγιασμού σε όλες τις ενορίες, οι ιερείς συγκεντρώνονται στην Μητρόπολη και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη και τις αρχές της πόλης, συνοδεία της φιλαρμονικής και πλήθους πιστών κατεβαίνουν στην προκυμαία για να γίνει η κατάδυση του Σταυρού. Εκεί γίνεται δέηση και ο Μητροπολίτης ψάλλει το «Εν Ιορδάνη» τρεις φορές. Τις δύο πρώτες φορές ο Μητροπολίτης ρίχνει τον σταυρό στην θάλασσα δεμένον με ένα σπάγγο. Στο τρίτο «Εν Ιορδάνη» ο σταυρός ρίχνεται ελεύθερος στην θάλασσα και νέα παιδιά βουτάνε για να τον πιάσουν. Ο τυχερός αφού φιλήσει τον σταυρό τον επιστρέφει στον Μητροπολίτη ο οποίος ευλογεί τα πλήθη των πιστών.
Ιδιαίτερο έθιμο της πόλης της Λευκάδας κατά τη διάρκεια του Αγιασμού των υδάτων είναι τα πορτοκάλια. Με την τρίτη κατάδυση του Σταυρού οι πιστοί που κρατούν στα χέρια τους δυό-τρά πορτοκάλια δεμένα με σπάγγο, τα βουτούν στη θάλασσα. Ύστερα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία ενώ το ένα από αυτά παραμένει για όλον τον χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού χωρίς να μουχλιάσει. Τον επόμενο χρόνο τα πορτοκάλια αυτά, κατά τη διάρκεια της κατάδυσης του Σταυρού, θα τα πετάξουν στη θάλασσα ενώ μετά θα βουτήξουν τα καινούργια. Και αυτό το έθιμο θεωρείται κατάλοιπο της Ενετοκρατίας.
Τότε η τελετή της κατάδυσης γινόταν στο παληό υδραγωγείο της πόλης. Σ’ αυτή την περιοχή υπήρχαν τα κτήματα των γαιοκτημόνων της εποχής εκείνης γεμάτα εσπεριδοειδή και κυρίως πορτοκαλιές. Οι ευγενείς λοιπόν, προφανώς για να ευλογηθεί η παραγωγή τους, συνήθιζαν να ρίχνουν τα πορτοκάλια μέσα στο καθαγιασμένο νερό και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε το έθιμο αυτό.



Για το άλλο, το κάπως ξέμακρο νησί του επτανησιακού συμπλέγματος, τα Κύθηρα, παρ’ όλες τις προσπάθειές μου, δεν μπόρεσα να ανακαλύψω τίποτα γιορταστικό γι’ αυτές τις άγιες μέρες. Επικοινώνησα με ε/μαιλ με τον Δήμο Κυθήρων και τον πρόεδρο του χωριού Μυτάτα, τους οποίους παρακαλούσα να με συνδέσουν με κάποιους που θα μπορούσαν να μου δώσουν λαογραφικό, ιστορικό και πολιτιστικό υλικό του νησιού τους, όμως χωρίς αποτέλεσμα.Έστειλα και δεύτερο ε/μαιλ και στους δύο ζητώντας να βοηθήσουν την προσπάθειά μου για την προβολή των νησιών μας. Δυστυχώς μάταια περίμενα ακόμη και ένα «άσε μας ήσυχους ρε φίλε» Τίποτα. Τίποτα με Τ κεφαλάιο. Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να δώσω καμμιά εξήγηση σ’ αυτή την συμπεριφορά υπευθύνων (υποτίθεται) ανθρώπων. Αλλά και πολλών άλλων που κατά το παρελθόν είχα επικοινωνήσει.
Θυμάμαι με λύπη μου την υπόσχεση μιάς υπευθύνου Υπουργικού γραφείου που μου είχε γράψει “Κε Κονταρίνη. Από Δευτέρα αρχίζουμε την προβολή των νησιών μας”
Από τότε έχουν περάσει διακόσιες Δευτέρες κι’ εγώ ακόμη περιμένω.
Να φίλοι μου, γιατί η πατρίδα μας χάνεται ! ! ! ! ! ! ! !

Χριστουγεννιάτικες εικόνες από τα Εφτάνησα.

Οι γιορτές των Χριστουγέννων, η Πρωτοχρονιά, τα Φώτα, «το Δωδεκάμερο» όπως το λέμε, μπορεί να πει κανείς ότι γιορτάζονται πανομοιότυπα σε όλα τα Εφτάνησα με κάποιες μικρές ίσως παραλλαγές αλλά και με κάποια ξένα στοιχεία, που έφεραν στα νησιά οι ταξιδευτές νοικοκυραίοι αλλά και οι ξένοι κατακτητές.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εφημερίδας της Μητρόπολης Κερκύρας “....τα Κορφιάτικα Χριστούγεννα χαρακτηρίζονταν από μιά μακρυά εισαγωγή.”
Από την γιορτή του Αγίου Γερασίμου ( 20 Οκτ.)σύμφωνα με την εφημερίδα έκαναν την εμφάνηση τους οι πρώτοι μαντατοφόροι των Χριστουγέννων. Οι τηγανήτες (λουκουμάδες) “....Τα βράδυα άναβαν οι φουγέρες κάτω από τα βόλτα της Πίνιας κι’ άχνιζαν τα καζάνια με το βραστό λάδι.”
Στις 14 Νοεμβρίου, γιορτή του Αγίου Φιλίππου, άρχιζε το “Σαραντάημερο” Όμως η μεγάλη γιορτή γινόταν περισσότερο αισθητή τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη με τις γιορτές των τριών Αγίων, Βαρβάρας, Σάββα, Νικολάου. “Νικολίτσι, Βαρβαρίτσι κι’ άη Σάββας εις τη μέση”.

Εκεί όμως που γινόταν πιό αισθητή ήταν η 12η Δεκεμβρίου γιορτή του Αγίου Σπυρίγωνα. “ Τα πρώτα Χριστούγεννα των Κερκυραίων”
Χαρακτηριστικό της γιορτής στην Κέρκυρα είναι ότι το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι δεν ξεστρώνεται και τις τρεις μέρες που κρατάει η γιορτή. Αντίθετα πάνω στο τραπέζι παραμένουν το ψωμί και το «μποτσόνι» με το κρασί. Ανήμερα τα Χριστούγεννα οι Κερκυραίοι διατηρούσαν τη συνήθεια του αυγολέμονου ενώ το κυρίως φαγητό ήταν χοιρινό μπούτι γεμιστό με σκόρδο και αλατοπίπερο.
Στην Κέρκυρα από τα πιό παλιά έθιμα είναι ο στολισμός του σπιτιού. Στο στολισμό κυριαρχούν οι μυρσίνες και τα αγριοκουκουνάρια. Το Χριστόψωμο είναι ένα κεφαλονίτικο έθιμο, αλλά έχει προχωρήσει και στα άλλα νησιά। Μόνο που σήμερα δεν το φτιάχνει πλέον η νοικοκυρά αλλά ο φούρναρης.

Το κόψιμο του Χριστόψωμου γύρω από τη φωτιά και η διανομή του στα μέλη της οικογένειας είχε έναν τελετουργικό χαρακτήρα. Ακόμη οι τηγανίτες και οι λουκουμάδες είναι ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό της γιορτής των Χριστουγέννων.
Γνωστό έθιμο σε όλα τα νησιά οι ομάδες των μικρών παιδιών με τα κάλαντα για να εξοικονομήσουν το χαρτζιλίκι τους. Υπάρχουν επίσης και μικρές χοροδίες με όργανα που περιφέρονται στα καταστήματα και τα σπίτια ψάλλοντας τα κάλαντα.
Τα παραδοσιακά κεφαλονίτικα κάλαντα διαφέρουν από τόπο σε τόπο, ενώ τα περισσότερα από αυτά για ιστορικούς λόγους διατηρούνται σε βιβλία. Αρκετά έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα και ο Κεφαλονίτης χαίρεται να ακούει τα δικά του κάλαντα. Μια παραλλαγή στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν η πάρα κάτω.
“Ιδού όπου σας είπαμε όλη την ψαλμωδία
Του Ιησού μας του Χριστού γέννηση την Αγία
Κι’ έπειτα άμα γυρίσετε εις το αρχοντικό σας
Ευθύς τραπέζι στρώσετε, βάλτε το φαγητό σας.” Στην Πύλαρο λένε.
“παίρνουν νερό στα νύχια τους σαπούνι στα φτερά τους
Και λούζουν τον αφέντη τους και λούζουν την κυρά τους.
Και λούζουν τον αφέντη τους τον πολυχρονεμένο.”
Στην Ζάκυνθο τα χριστουγεννιάτικα έθιμα χαρακτηρίζονται από μια ιδιαιτρότητα και πρωτοτυπία που διαφέρουν από τις άλλες περοιοχές του ελλαδικού χώρου. Στην παραμονή των Χριστουγέννων επικεντρώνεται όλο το βάρος της γιορτής. Δεν υπάρχει Ζακυνθινός το βράδυ της παραμονής που να μην είναι με την οικογένειά του στο σπίτι για να κόψουν όλοι μαζί την πατροπαράδοτη χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα. Είναι ένα έθιμο βαθειά ριζωμένο μέσα στη ζωή των Ζακυνθυνών και δεν συναντάται σε καμμιά άλλη περιοχή. Οι Ζακυνθυνοί δεν έκοβαν κουλούρα ή βασιλόπιττα την παραμονή της πρωτοχρονιάς, αλλά γυρνούσαν παρέες – παρέες με μουσικά όργαν και έλεγαν τους « Αη-Βασίληδες ».
Το μεσημέρι των Χριστουγέννων το επίσημο γεύμα των Ζακινθυνών είναι η βραστή γαλοπούλα ή βοδινό κρέας μς αλάτι και πιπέρι.
Ένα ακόμη έθιμο της Κεφαλονιάς για την παραμονή της πρωτοχρονιάς είναι το ράντισμα με αρώματα.Οι Κεφαλονίτες για τον ερχομό του νέου χρόνου κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολώνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας.
“Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς
Για να σας ειπούμε χρόνους πολλούς”.
Η τελευταία ευχή του χρόνου που αντάλλασαν ήταν «καλή αποκοπή» δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παληό χρόνο.
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλες οι μουσικές του νησιού περνάνε από όλα τα σπίτια τραγουδώντας κάλαντα και καντάδες.
“Πάλιν ακoύστε άρχοντες, πάλιν να σας ειπούμε
Ότι και αύριο εστί ανάγκη να χαρούμε
Και να πανηγυρίσουμε Περιτομή Κυρίου
την εορτή του Μάκαρος Μεγάλου Βαιλείου.”
Θα συνεχίσουμε φίλοι μου και με εικόνες από τα άλλα Εφτάνησα.

ΠΗΓΕΣ
e-ionia
Gozakynthos.gr
http://www.askitikon.com/
kefalonitis.com
http://www.incorfu.gr/

Εφτανησιώτικες Γεύσεις.

Ένας όμορφος περίπατος στις Εφτανησιώτικες κουζίνες।

Συνεχίζουμε και με τούτη την ανάρτηση το οδοιπορικό μας στις Εφτανησιώτικες γεύσεις, που στ’ αλήθεια μαγεύουν όποιον τις δοκιμάσει। Απολάυστε λοιπόν και σήμερα τα φαγητά των νησιών μας.

Η παραδοσιακή κουζίνα της Ζακύνθου είναι γεγονός ότι βασίζεται κυρίως στην μεσογειακή κουζίνα με δυό κύρια χαρακτηριστικά. Την απλότητα των συνταγών αλλά και την ευκολία τους. Τα τοπικά φαγητά, λιγοστά σε αριθμό έχουν τις ρίζες τους στα βάθη των χρόνων. Όμως είναι διαλεχτά και ιδιαίτερα νόστιμα. Οι περισσότερες ζακυνθινές συνταγές βασίζονται στο λάδι, στο σκόρδο, στο κρασί, την τομάτα και το λεμόνι, που είναι τα αγαπημένα προϊόντα των Ζακυνθυνών. Παρ’ όλα αυτά είναι δεδομένη η επίδραση της ιταλικής κουζίνας αφού η Ζάκυνθος για αιώνες ήταν τμήμα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας.Όμως και η μικρή χρονική περίοδος της Γαλλικής κατοχής της Ζακύνθου, επί Ναπολέοντος, έχει επηρεάσει τις γευστικές συνήθειες των κατοίκων.
Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι την ζακυνθινή τοπική κουζίνα επηρεάζουν οι επιδράσεις της ιστορίας, οι ανάγκες των κατοίκων της αλλά και οι δυνατότητες παραγωγής της τοπικής γης.
΄Ενα καθαρά ζακυνθινό φαγητό είναι “η Σάρτσα” Πρόκειται γα ένα από τα πλέον αγαπημένα φαγητά που φτιάχνουν οι νοικοκυρές της Ζακύνθου. Τα υλικά είναι, μοσχαρίσιο κρέας, σκόρδο, λάδι, ντομάτα, ρίγανη και κομμάτια από τα παραδοσιακό ζακυνθυνό τυρί, το λαδοτύρι.
Άλλο, επίσης αγαπημένο φαγητό των Ζακυνθυνών είναι το “Χωριάτικο στουφάδο» Το φαγητό αυτό παρασκεύαζεται με μοσχάρι κομμένο σε κύβους, με φύλλα δάφνης, δεντρολίβανο, φρέσκιες ντομάτες, ελαιόλαδο, αλατοπίπερο.
Πάντως αν βρεθείτε στη Ζάκυνθο ζητήστε να δοκιμάσετε τις “μελιτζάνες σκορδοστούμπι”. Πρόκειται γιά έναν φανταστικό μεζέ.
Πασχαλινή σπεσιαλιτέ των Ζακυνθυνών είναι “το Σγατζέτο”, μαγειρίτσα και γαρδούμπα μαζύ με χοιρομέρι. Ένα είδος παστού χοιρινού, κατά προτίμηση από τα λιπαρά μέρη, που έχει ψηθεί στον ήλιο και καρυκεύεται με πιπέρι, σκόρδο και δάφνη και φυσικά με το ντόπιο λαδοτύρι.. Κι’ ακόμη καθαρά ζακυνθυνό φαγητό είναι “Τα μπουτρίδιa” Ένα είδος τοπικού μπριάμ. Πρόκειται γιά μιά παραδοσιακή ζακυνθινή συνταγή που είναι παραλλαγή του κλασσικού μπριάμ και γίνεται με φρέσκα φασολάκια, σέσκλα, μελιτζάνες σε κομμάτια, πατάτες, κολοκύθια σε κομμάτια, μπάμιες, σκόρδο, κρεμμύδι, ελαιόλαδο, αλατοπίπερο.
“Το γεμιστό κουνέλι” είναι κι’ αυτό ένα από τα αγαπημένα ζακυνθυνά φαγητά. Γεμίζουν το κουνέλι με λαδοτύρι, πατάτες κομμένες σε κομμάτια και οπωσδήποτε ένα ποτήρι λευκό κρασί.
Ακόμη ένα ονομαστό ζακυνθινό φαγητό “η Σοφιγαδούρα” Κρέας κοκινιστό, πρόβειο ή κατσικίσιο, με κρεμμύδια, αρκετά σκόρδα, ντομάτες, πατάτες και λίγο λευκό κρασί. Φυσικά και οπωσδήποτα αλατοπίπερο και λάδι.
Στη Ζάκυνθο υπάρχει ένα εξαιρετικό γλυκό που λέγεται “Φρυγανιά” και είναι ένα πολύ ελαφρύ εκμέκ. Σαν βάση έχει μιά σιροπιασμένη φρυγανιά, από πάνω κρέμα και τέλος – προαιρετικά – σαντιγή. Δεν είναι και τόσο απλό γλυκό γιατί είναι πολλές οι διαφορές ως προς το σιρόπιασμα, την προσθήκη μυρωδικών, ή το είδος της κρέμας.
Ονομαστά είναι και τα ψωμιά που ζυμώνουν οι Ζακυνθυνές κυράδες καθώς και το παστέλι, η φιτούρα, οι μάντολες και το ονομαστό ζακυνθυνό μαντολάτο। Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε το βιβλίο που έχει γράψει και εκδόσει η φίλη Αγγελική Ξανθάκη με τίτλο “ Ψωμιά και ζύμες ”και το οποίο γνώρισε επιτυχία στην έκθεση βιβλίου του Αυγούστου 2010 που έγινε στην Ζάκυνθο.
Εκτός από το Ζακυνθινό μαντολάτο στην Ζάκυνθο και ιδιαίτερα στα πανηγύρια θα συναντήσετε ένα ακόμη αγαπημένο γλυκό των Ζακυνθίων. “Την Φιτούρα” Σιμιγδάλι και νερό είναι η φιτούρα η οποία τηγανίζεται σε ελαιόλαδο και περιχύνεται με ζάχαρι και κανέλα.
Αυτά και πολλά άλλα έχει η πανέμορφη Ζάκυνθος, το Φιόρο του Λεβάντε. Όμως ας προχωρήσουμε και στα άλλα νησιά. Η Λευκάδα έχει γεννήσει μιά αυθεντία πάνω στην ύπαρξη και την ιστορία της τοπικής της κουζίνας. Πρόκειται γιά την Εύη Βουτσινά, μιά προικισμένη συγγραφέα, γέννημα θρέμα της Λευκάδας, που έχει γράψει και εκδόσει πολλά βιβλία γύρω από την κουζίνα, μεταξύ των οποίων και το βραβευμένο βιβλίο, “Λευκαδίτικα μαγειρέματα” Στο βιβλίο αυτό η Εύη Βουτσινά καταγράφει συστηματικά την παραδοσιακή κουζίνα του νησιού της. Επίτευγμά της είναι ότι εκτός από τις συνταγές αναλύει και τις τεχνικές της παρασκευής ενός φαγητού. Κι’ ακόμη η κάθε συνταγή είναι εμπλουτισμένη με κάποιες σχετικές ιστορίες γιά την παρασκεύη τους. Πρόκειται για ένα αξιόλογο βιβλίο του είδους του.
Ένα καθαρό προϊόν του νησιού, ένα κατασκεύασμα της λευκαδίτικης κουζίνας είναι “η λαδόπιτα”, την οποία βεβαίως συναντάμε και στα άλλα νησιά του Ιονίου, αλλά με παραλλαγές που αφήνουν την ιδιαιτερότητα της λαδόπιτας στην Λευκάδα. Τα κύρια υλικά γιά την λαδόπιτα είναι λάδι, νερό, ζάχαρι, αλεύρι και σουσάμι. Οι Λευκαδίτισσες δηλώνουν περήφανες γιά το προϊόν του νησιού τους. Όπως σε όλα τα Εφτάνησα έτσι και στα Κύθηρα βασικά προϊόντα της τοπικής κουζίνας είναι το λάδι, τα χορταρικά και τα ψαρικά Η εληά αφθονεί στο όμορφο νησί των Κυθήρων. Μερικές από τις τοπικές γεύσεις που αξίζει κανείς να δοκιμάσει είναι “ο ξυνόχοντρος τραχανάς”, τα τηγανητά λουβία, η κολοκυθόπιτα, το χταπόδι στο φούρνο και φυσικά η αστακομακαρονάδα με συνταγές που ίσως δεν θα συναντήσετε σε άλλο μέρος. Πλούσια και σε ψάρι η κουζίνα του νησιού αφού η θάλασσα προσφέρει αφθονία από σαργούς, φαγκριά, δράκαινες, μελανούρια, σκαθάρια και φυσικά πλήθος από αστακούς. Αν βρεθείτε στα Κύθηρα ζητήστε να δοκιμάσετε την τοπική “κακαβιά” η οποία γίνεται από πολλά και διαφορετικά ψάρια τα οποία προσφέρουν ένα πηχτό ζουμί.
Ένα παληό και πολύ δύσκολο κυθηριώτικο φαγητό είνι τα “μπομπόλια”. Σαλιγκάρια ξηράς μαζύ με καβούρια, ντομάτα, πιπέρι και προαιρετικά ρύζι. Οναμαστά και τα τσιριγώτικα λουκάνικα τα οποία θα τα βρείτε να πωλούνται σε όλα τα κρεοπωλεία αλλά προσφέρονται σε όλα τα εστιατόρια και τις ταβέρνες του νησιού, Ένα επίσης παληό, παραδοσιακό αλλά νηστίσημο φαγητό στα Κύθηρα είναι “τα κουκιά στιφάδο”, με πολλά κρεμμυδάκια.
Ένας από τους καλύτερους μεζέδες που θα σας προσφέρουν στα Κύθηρα είναι “οι αγγινάρες στα κάρβουνα” ή στη χόβολη. Καθώς ψήνεται η αγγινάρα την περιχύνουν με λίγο λάδι για να δροσιστεί και τη σερβίρουν με άφθονο λεμόνι.
Χαρακτηριστικό παραδοσιακό προϊόν του νησιού είναι «τα βουτυροτσίκουδα» που όμως είναι δύσκολο να τα βρει κανείς σήμερα। Πρόκειται για ένα πικάντικο και πολύ μαλακό τυρί που αλοίφεται σαν κρέμα στο ψωμί και μοιάζει λίγο με την κοπανιστή। Φτιάχνεται στα σπίτια από ανθόγαλο και κατσικίσιο γάλα.
Όμως μην φύγεται από τα Κύθηρα αν δεν πάρετε μαζύ σας τουλάχιστον ένα βάζο μέλι. Το μοναδικό μέλι που παράγεται μόνο στα Κύθηρα αφού συνδιάζει γεύση από θυμάρι, φασκόμηλα και ρείκια. Να πούμε ότι εδώ τελειώνει ο περίπατός μας στις εφτανησιώτικες γεύσεις। Σκοπός μας ήταν να γνωρίσουμε την κουζίνα των νησιών μας σε σχέση με την ιστορία τους και τον πολιτισμό τους. Πάντως τα Εφτάνησα μπορεί να είναι περήφανα γιά την κουζίνα τους η οποία εκτός από την πρωτόγνωρη νοστιμιά της κλείνει μέσα της και την ιστορία, τις παραδόσεις και τα έθιμα των νησιών και του λαού των.

Οι πηγές είναι οι ίδιες

με την προηγούμενη

ανάρτηση

“Κεφαλονίτικες Ρετσέτες”

Ένα βιβλίο με συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής
γεμάτο με χαρακτηριστικές εφτανησιώτικες γεύσεις

Οποσδήποτε ήτανε μέσα στις προθέσεις μου να ασχοληθώ με τις εφτανησιώτικες γεύσεις. Υπέροχες οι εμπειρίες μου και οι θύμησες αλησμόνητες. Άλλωστε οι γεύσεις ενός τόπου είναι οποσδήποτε ένα από τα κύρια πολιτιστικά του στοιχεία.. Παίρνω το ξεκίνημα από .το βιβλίο «Κεφαλονίτικες ρετσέτες» της Νιόβη Φωτεινάτου-Καμπίτση, που μου έστειλε από την Ελλάδα μιά καλή μου φίλη την οποία και ιδιαίτερα ευχαριστώ.
Να εξηγήσω εδώ στους έξω από τα Εφτάνησα φίλους ότι στα νησιά μας «ρετσέτα» λέμε την οποιαδήποτε είδους συνταγή. Από μαγειρική και ιατρική συνταγή μέχρι συνταγή ειδικών, τεχνικών, ακόμη και οικονομικών.
Ρετσέτες μαγειρικής λοιπόν το βιβλίο που κρατώ στα χέρια μου και μάλιστα με κάποια ξεχωριστή ιστορία και έναν διαφορετικό τρόπο αφού όλες είναι γραμμένες και φτιαγμένες από τις «σιόρες» δηλαδή τις κυράδες κι’ αρχόντισσες των νησιών μας και μάλιστα μιά κάποια περασμένης εποχής και μάλιστα συμπληρωμένες και με κάποια στοιχεία ιστορίας.
Να ξεκινήσουμε όμως με μιά σύντομη αναφορά στην ιστορία των εφτανησιώτικων γεύσεων. Είναι βέβαιο ότι η ιστορία της Εφτανησιώτικης κουζίνας χάνεται στα βάθη των χρόνων. Σαν βάση της θα πρέπει να θεωρηθεί το λάδι, ένα προϊόν που αφθονεί σε όλα τα νησιά του Ιόνιου συμπλέγματος αλλά ακόμη και τα όσπρια, τα χόρτα, τα λαχανικά που προσφέρει η εφτανησιώτικη γης και τα ψαρικά της θάλασσας. Αυτά όλα είναι οι πρωταγωνιστές της κουζίνας των Εφτανήσων. Έτσι μπορεί να πει κανείς ότι σ’ αυτά τα νησιά η γεύση έγραψε τη δική της ιστορία. Όμως και οι διάφοροι καταχτητές των νησιών έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στην διαμόρφωση της κουζίνας των νησιών. Σε πολλά από τα φαγητά θα ανακαλύψουμε την ξένη παρουσία μέσα από το όνομά τους. Η παστιτσάδα, το μπουρδέτο, η στραπατσάδα, η σύβραση, τα μπουρντούνια και πολλά άλλα, ονόματα καθαρά ξένα αλλά και με την δική τους ιδιαιτερότητα τα φαγητά αυτά τα συναντάμε μόνο στα Εφτάνησα.
Να ξεκινήσουμε από την ιστορία της Κερκυραϊκής κουζίνας η οποία, είναι γεγονός, ξεκινάει πριν από πάρα πολλά χρόνια και την επέβαλαν οι κλιματολογικές συνθήκες αλλά και οι συνήθειες που οι κάτοικοι του νησιού καταφέρνουν να τις κάνουν πράξη με υπομονή και μεράκι. Όπως και στα άλλα νησιά έτσι και στην Κέρκυρα η βάση της τοπικής κουζίνας είναι το λάδι. Κι’ ακόμη υπάρχουν τα χόρτα, τα όσπρια και τα λαχανικά από τη γη ενώ άφθονα είναι τα ψάρια και τα λαχανικά. Πάνω από 200 χρόνια η παρουσία των Ενετών στο νησί έχει επηρεάσει τη γεύση ακόμη και τα ονόματα των φαγητών. Δυό χαρακτηριστικά φαγητά είναι η μανέστρα κολοπίμπιρι. Πρόκειται γιά μανέστρα η οποία συνοδεύεται από κρεμμύδια κομένα σε ροδέλες καρότα και κομμάτια από σέληνο τσιγαριστά με πολύ κοκινοπίπερο και ντομάτα.
Ένα άλλο είναι το σαβόρο. Μικρά ψάρια, γόπες κατά προτίμηση ή μεγάλες μαρίδες με ψιλοκομένο σκόρδο, δεντρολίβανο και μαύρες σταφίδες. Το σαβόρο γίνεται στο φούρνο.
Άλλα κερκυραϊκά φαγητά με τα καθαρά βενετσιάνικα ονόματα είναι, το σοφρίτο, το μπουρδέτο, το στακοφύσι, το τσιλίχουρδο, η κότα μπολίδα και άλλα.
Στα κεφαλονίτικα παραδοσιακά την πρώτη θέση έχει η αλιάδα, Η διαφορά της κεφαλονίτικης αλιάδας από τις σκορδαλιές που συναντάμε σε άλλες περοχές της Ελλάδας είναι ότι γίνεται αποκλειστικά με σκόρδο και πατάτες χωρίς ψωμί, καρύδια και άλλα. Η παραδοσιακή αλιάδα της κεφαλονιάς θέλει πολύ σκόρδο αλλά και πολύ λάδι γιά να γλυκαίνει από την πολύ αψάδα. Εξ’ άλλου το λάδι πρέπει απαραιτήτως να υπάρχει στο τραπέζι γιά να το προσθέτουν στο πιάτο τους αυτοί που τρώνε.
Η παραδοσιακή κεφαλονίτικη αλιάδα θέλει γουδοχέρι και γερά μπράτσα γιά να γίνει το μίγμα αλοιφή ενώ απαραίτητο είναι και το ζουμί από από βρασμένο μπακαλιάρο. Μάλιστα οι σιόρες, οι κυράδες της Κεφαλονιάς, αφού ξαλμυρίσουν τον μπακαλιάρο, τα μισά κομμάτια τα βράζουν και τα άλλα μισά τα τηγανίζουν.
Το πρώτο κοπάνισμα στο γουδοχέρι γίνεται με τα πολλά –πολλά σκόρδα και το αλάτι.
Μαζύ με τα κομμάτια του τηγανισμένου και βρασμένου μπακαλιάρου στην Κεφαλονιά σερβίρεται και το κοφίσι. Ψάρι συγγενικό με τον μπακαλιάρο, με ένα ιδιαίτερο άρωμα, σε ξερή κατάσταση το οποίο μουσκεύεται επί μέρες γιά να μαλακώσει και απαιτεί και πολύωρο βράσιμο.
Η κεφαλονίτικη αλιάδα, ανάλογα με την εποχή, συνοδεύεται – εκτός από τον μπακαλιάρο και το κοφίσι – και από διάφορα χόρτα, όπως κοκινογούλια, μπατζάρια, βλήτα, αμπελοφάσουλα, κάβολε (κουνουπίδι) μωρόπουλα (κολοκύθια) και άλλα.
Ο τρόπος που σερβίρεται η αλιάδα έχει την παραδοσιακή του χροιά που συνιστά ολόκληρη ιεροτελεστία.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό εποχικό αλλά και κατά κάποιο τρόπο θρησκευτικό φαγητό της Κεφαλονιάς, είναι τα μπουρμπουρέλια. Η παράδοση θέλει την 21η Νοεμβρίου να γιορτάζουν στην Κεφαλονιά την Παναγία την Μπουρμπουρελού και το έθιμο είναι την ημέρα αυτή να μαγειρεύουν τα μπορμπουρέλια. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαία ελληνική μυθολογία και είναι μιά συνέχεια της προσφοράς στη Θεά Δήμητρα προκειμένου να φέρει καλή σοδειά στην αγροτική παραγωγή. Το φθινόπωρο στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και σήμερα, οι αγροτικές οικογένειες αποθηκεύουν τη σοδειά τους. Γεμίζουν σακκιά από σπόρια οι αποθήκες. Στάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, ρεβύθια, κουκιά, μπιζέλια και άλλα Βλέποντας αυτή την αφθονία θεωρούσαν υποχρέωση να κάμουν μιά θυσία στην Θεά Δήμητρα. Στους χριστιανικούς χρόνους το έθιμο πέρασε μέσα στη θρησκεία του χριστιανισμού και ανακυρήχτηκαν η Παναγία η Μεσοσπορίτισσα, η Πολυσπορίτισσα, η Μπουρμπουρελού στις οποίες προσφέρουμε σαν θυσία σούπες από τα σπόρια. ,
Όμως θα συνεχίσουμε στην επόμενη ανάρτηση.

-Πηγές
Go-zakynthos.gr
Laganas tranel
Μικρή κουζίνα. Αγγελική Ξανθακη
Kefalonia.net
Corfu.web
Holiday.gr