Χριστουγεννιάτικες εικόνες από τα Εφτάνησα

Συνεχίζουμε την παρουσίαση των γιορταστικών εικόνων των νησιών μας με την Λευκάδα Μπορεί η Λευκάδα να ακολουθεί τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου στα έθιμα και τις παραδόσεις των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς όμως κι’ αυτή έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες οι οποίες είναι όχι μόνο αξιόλογες αλλά και ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτες για την λαογραφική τους σπουδαιότητα.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς λοιπόν, οι Λευκαδίτες συνηθίζουν να κρεμάνε στα σπίτια τους τις αγριοκρεμμύδες ή αλλοιώς τις «κουτσούνες» που θεωρούνται σύμβολα της τύχης. Συνήθως τα κρεμούσαν στην εξώπορτα ή στο πίσω μέρος αυτής. Οι γυναίκες έφτιαχναν την παραδοσιακή βασιλόπιτα, που για το νησί της Λευκάδας η πίτα αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από την παραδοσιακή λευκαδίτικη λαδόπιτα μέσα στην οποία έριχναν το φλουρί, που όποιος το έβρισκε εθεωρούνταν ο τυχερός της χρονιάς. Την βασιλόπιτα αυτή την έκοβαν αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου.
Το ξημέρωμα της Πρωτοχρονιάς, πριν ακόμη καλά να φέξει, στην πόλη της Λευκάδας έχουν το έθιμο της «Διάνας» που θεωρείται ότι είναι κατάλοιπο της Ενετοκρατίας.
Σύμφωνα με το έθιμο αυτό τα χαράματα βγαίνει η μπάντα της φιλαρμονικής και περιδιαβαίνει την πόλη παίζοντας το εωθινό και τα κάλαντα μέχρι που να βγει ο ήλιος. Τα παλιότερα χρόνια την «Διάνα» ακολουθούσαν όλοι σχεδόν οι Λευκαδίτες προκαλώντας μεγάλη ευθυμία ενώ παράλληλα έκαναν και φάρσες.
Την ώρα που γινόταν η «Διάνα» κι’ ενώ το σκοτάδι ήταν ακόμη πηχτό οι γυναίκες έπρεπε να σηκωθούν και να πάρουν από τις διάφορες βρύσες της χώρας το «αμίλητο νερό» Το έθιμο του αμίλητου νερού δεν είναι μόνο ένα έθιμο της Λευκάδας αλλά και άλλων νησιών του Ιονίου αλλά και πολλών άλλων περιοχών της Ελλάδας. Μόνο που και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν διάφορες παραλλαγές. Η γυναίκα που θα έπερνε το νερό θα έπρεπε να μην μιλήσει καθόλου από τη στιγμή που θα έβγαινε από το σπίτι μέχρι που να επιστρέψει, έστω και αν ακόμη την ενοχλούσα περιπαικτικά. Με το νερό αυτό ράντιζαν τις τέσσερεις γωνιές του σπιτιού ψυθιρίζοντας ευχές για να πάει καλά ο καινούργιος χρόνος.
Ανήμερα των Φώτων, όταν τελείωνει η ακολουθεία του Μεγάλου Αγιασμού σε όλες τις ενορίες, οι ιερείς συγκεντρώνονται στην Μητρόπολη και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη και τις αρχές της πόλης, συνοδεία της φιλαρμονικής και πλήθους πιστών κατεβαίνουν στην προκυμαία για να γίνει η κατάδυση του Σταυρού. Εκεί γίνεται δέηση και ο Μητροπολίτης ψάλλει το «Εν Ιορδάνη» τρεις φορές. Τις δύο πρώτες φορές ο Μητροπολίτης ρίχνει τον σταυρό στην θάλασσα δεμένον με ένα σπάγγο. Στο τρίτο «Εν Ιορδάνη» ο σταυρός ρίχνεται ελεύθερος στην θάλασσα και νέα παιδιά βουτάνε για να τον πιάσουν. Ο τυχερός αφού φιλήσει τον σταυρό τον επιστρέφει στον Μητροπολίτη ο οποίος ευλογεί τα πλήθη των πιστών.
Ιδιαίτερο έθιμο της πόλης της Λευκάδας κατά τη διάρκεια του Αγιασμού των υδάτων είναι τα πορτοκάλια. Με την τρίτη κατάδυση του Σταυρού οι πιστοί που κρατούν στα χέρια τους δυό-τρά πορτοκάλια δεμένα με σπάγγο, τα βουτούν στη θάλασσα. Ύστερα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία ενώ το ένα από αυτά παραμένει για όλον τον χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού χωρίς να μουχλιάσει. Τον επόμενο χρόνο τα πορτοκάλια αυτά, κατά τη διάρκεια της κατάδυσης του Σταυρού, θα τα πετάξουν στη θάλασσα ενώ μετά θα βουτήξουν τα καινούργια. Και αυτό το έθιμο θεωρείται κατάλοιπο της Ενετοκρατίας.
Τότε η τελετή της κατάδυσης γινόταν στο παληό υδραγωγείο της πόλης. Σ’ αυτή την περιοχή υπήρχαν τα κτήματα των γαιοκτημόνων της εποχής εκείνης γεμάτα εσπεριδοειδή και κυρίως πορτοκαλιές. Οι ευγενείς λοιπόν, προφανώς για να ευλογηθεί η παραγωγή τους, συνήθιζαν να ρίχνουν τα πορτοκάλια μέσα στο καθαγιασμένο νερό και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε το έθιμο αυτό.



Για το άλλο, το κάπως ξέμακρο νησί του επτανησιακού συμπλέγματος, τα Κύθηρα, παρ’ όλες τις προσπάθειές μου, δεν μπόρεσα να ανακαλύψω τίποτα γιορταστικό γι’ αυτές τις άγιες μέρες. Επικοινώνησα με ε/μαιλ με τον Δήμο Κυθήρων και τον πρόεδρο του χωριού Μυτάτα, τους οποίους παρακαλούσα να με συνδέσουν με κάποιους που θα μπορούσαν να μου δώσουν λαογραφικό, ιστορικό και πολιτιστικό υλικό του νησιού τους, όμως χωρίς αποτέλεσμα.Έστειλα και δεύτερο ε/μαιλ και στους δύο ζητώντας να βοηθήσουν την προσπάθειά μου για την προβολή των νησιών μας. Δυστυχώς μάταια περίμενα ακόμη και ένα «άσε μας ήσυχους ρε φίλε» Τίποτα. Τίποτα με Τ κεφαλάιο. Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να δώσω καμμιά εξήγηση σ’ αυτή την συμπεριφορά υπευθύνων (υποτίθεται) ανθρώπων. Αλλά και πολλών άλλων που κατά το παρελθόν είχα επικοινωνήσει.
Θυμάμαι με λύπη μου την υπόσχεση μιάς υπευθύνου Υπουργικού γραφείου που μου είχε γράψει “Κε Κονταρίνη. Από Δευτέρα αρχίζουμε την προβολή των νησιών μας”
Από τότε έχουν περάσει διακόσιες Δευτέρες κι’ εγώ ακόμη περιμένω.
Να φίλοι μου, γιατί η πατρίδα μας χάνεται ! ! ! ! ! ! ! !