Ιθάκη, το νησί του πολυμήχανου Οδυσσέα

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη
Να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος.
.............................................
Πάντα στο νου σου να ’χεις την Ιθάκη.
Το φτάσιμο εκεί είν' ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
Και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί.

Κων. Καβάφης

Σοφά τα λόγια του ποιητή που μέσα τους κρύβεται όλο το μεγαλείο της φανταστικής του Ιθάκης. Όμως και για τη δική μας την Ιθάκη τα ίδια λόγια της αξίζουν. Τα ίδια λόγια της πρέπουν. Γι΄ αυτό ευχήσου, πράγματι, να ’ναι μακρύς ο δρόμος σαν αποφασίσεις να την επισκεφτείς. Η Ιθάκη θα σε περιμένει.
Είναι το μικρότερο νησί του Ιόνιου συμπλέγματος. Πιο μικρή και από τους Παξούς.
Η περίφημη ομηρική νήσος. Το βασίλειο του "πολυμήχανου" Οδυσσέα.
Ο Όμηρος φρόντισε πριν απ' όλους να την προικίσει με δόξα αιώνια και άφθαρτη.
Ο ποιητής του Τρωικού πολέμου περιγράφει με λεπτομέρειες την Ιθάκη ώστε αυτή να συμφωνεί με το νησί σήμερα. Υπήρξαν όμως στο παρελθόν και οι αμφισβητητές, με κυριότερο όλων τον Γερμανό αρχαιολόγο Γουλιέλμο Νταίρπφελντ, που υποστήριξαν ότι η ομηρική Ιθάκη ήταν η Λευκάδα και κατ’ άλλους η Κεφαλονιά.
Την εποχή στην οποία αναφέρεται ο Όμηρος η Ιθάκη βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Το βασίλειο του Οδυσσέα, που είχε σαν έδρα του αυτό το νησί περιελάμβανε ακόμη την Κεφαλονιά, την Λευκάδα, την Ζάκυνθο, τις Εχινάδες και μεγάλο μέρος της αντικρινής Ακαρνανίας.
Στην Ιθάκη αναφέρεται και η Άννα Κομνηνή στην "Αλεξιάδα" της αναφέροντας ότι στο νησί υπήρχε πόλη με το όνομα Ιερουσαλήμ. Η ύπαρξη της πόλης αυτής παρ' όλες τις προσπάθειες δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ και μάλλον θεωρείται πιθανόν να εξαφανίστηκε από κάποιο σεισμό.

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους η Ιθάκη ανήκε στο "Θέμα" της Ηπείρου και ακολουθεί την τύχη της Κεφαλονιάς. Φαίνεται όμως ότι εκείνη την εποχή περιήλθε σε τέλεια παρακμή και εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της. Το 1185 οι Νορμανδοί και οι Σικελοί θα είναι οι νέοι κατακτητές του νησιού. Το 1264 ο δεσπότης Μιχαήλ θα την παραχωρήσει στο γιό του Νικηφόρο ενώ το 1499 θα την καταλάβουν οι Ενετοί.
Με την άφιξη των Ενετών το νησί αρχίζει και πάλι να συγκεντρώνει τους κατοίκους του και τότε ιδρύθηκε στον κόλπο του Μώλου η πόλη της Ιθάκης, το γνωστό σήμερα Βαθύ. Αρχίζει τότε μια νέα φάση αναγέννησης του νησιού και τούτο χάρη στη ναυτιλία στην οποία οι Ιθακήσιοι επιδόθηκαν με επιτυχία. Πάνω από 400 σκάφη είχαν κατασκευασθεί και νηολογηθεί, τότε, στην Ιθάκη. Παράλληλα πολλοί κάτοικοι του νησιού μετανάστευσαν στις παραδουνάβιες χώρες όπου ίδρυσαν ισχυρές παροικίες και επιτυχημένες επιχειρήσεις. Μάλιστα οι Ιθακήσιοι κυριάρχησαν στην ποταμοπλοΐα του Δούναβη.
Συνεχίζοντας την παράδοση οι Ιθακήσιοι και σήμερα έχουν σαν κύρια ενασχόλησή τους την θάλασσα και λατρεύουν το νησί τους, "το Θειάκι", όπως την αποκαλούν που τους χαρίζει την πανέμορφη θάλασσά της.
Οι Ενετοί θα κρατήσουν το νησί μέχρι το 1797 όπου με βάση την ειρήνη του Καμποφόρμιο θα την παραδώσουν στους Γάλλους.
Το 1798 αφέντες του νησιού θα γίνουν οι Ρώσοι και η Ιθάκη θα ακολουθήσει την τύχη των υπολοίπων Ιονίων νήσων έως το 1864 όπου θα ενωθεί με την Ελλάδα.
Στον σηκωμό του έθνους το 1821 οι Ιθακήσιοι θα έχουν μια σημαντική παρουσία ιδιαίτερα με τον στόλο τους ο οποίος πολέμησε κάτω από τις διαταγές του Λάμπρου Κατσώνη.

Το όνομά της η Ιθάκη, σύμφωνα με την μυθολογία, το χρωστάει στον Ίθακο, γιό του Ποσειδώνα και της Αμφιμήλης. ο οποίος είχε εγκατασταθεί στο νησί κατά τους μυθικούς χρόνους. Από την εποχή του Οδυσσέα η Ιθάκη έχει να επιδείξει σπουδαίους θαλασσοπόρους οι οποίοι σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς είχαν περάσει και το Γιβραλτάρ. Άλλωστε, σύμφωνα με την θεωρία της Ερριέτας Μερτζ και ο Οδυσσέας κατά την δεκαετή περιπλάνησή του είχε βγει στον Ατλαντικό.
Ορεινό νησί η Ιθάκη και χωρίς πολλά νερά. Ουσιαστικά αποτελείται από δύο κομμάτια που συνδέονται μεταξύ τους με ένα λοφώδη ισθμό. Ανάμεσα στα δύο τμήματα που αποτελούν το νησί σχηματίζεται ο κόλπος του Μώλου. Εκεί είναι κτισμένη η πρωτεύουσα του νησιού, το Βαθύ. Οι ακτές της Ιθάκης στολίζονται από πανέμορφα ακρογιάλια. Προς τον βορρά και κοντά στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας βρίσκεται το συγκρότημα των Εχινάδων νήσων. Ένα συγκρότημα με πάνω από δεκαπέντε μικρά και πανέμορφα νησάκια.

Η Ιθάκη δεν υστέρησε και στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών. Έχει να επιδείξει αρκετούς που ασχολήθηκαν με τα γράμματα και τις τέχνες με κυριότερους τους Ιερεμία Καββαδία και Ιερόθεο Δενδρινό.
Στην Ιθάκη γεννήθηκε το 1693 ο λόγιος κληρικός Ιερεμίας Καββαδίας. Κατ΄ άλλους φέρεται να έχει γεννηθεί στην Λευκάδα αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί. Σπούδασε στο Πατάβιο της Ιταλίας και επιστρέφοντας στην Κέρκυρα ίδρυσε φροντιστήριον εις το οποίο εδίδασκε φιλοσοφία και θεολογία. Το 1766 εκδόθηκε στη Λειψία το έργο του "Άνθη νεοθαλή και νεόδρεπτα". Στο έργο του αυτό αναφέρεται στο Γενέσιον της Θεοτόκου αλλά υπάρχουν και ωδές τις οποίες έχουν γράψει μαθητές του.
Ένας άλλος Ιθακίσιος λόγιος και κληρικός είναι ο Ιερόθεος Δενδρινός γεννημένος το 1697 στο Πάνω Χωρίο Ιθάκης. Ο Ιερόθεος Δενδρινός σε νεαρά ηλικία επισκέφτηκε την Πάτμο κι εφοίτησε στην εκεί ονομαστή Σχολή με δάσκαλο τον Μακάριο Καλογερά. Σε ηλικία είκοσι ετών ταξίδεψε στην Σμύρνη όπου έγινε μοναχός και ανέλαβε την διεύθυνση της Σχολής της Σμύρνης, η οποία αργότερα ονομάστηκε Ευαγγελική.
Ο Δενδρινός θεωρείται σαν ένας από τους καλύτερους δασκάλους και ιεροκήρυκες της εποχής του.
Η Ιθάκη δοσμένη με λίγα απλά λόγια. Τα πιο πολλά θα σου τα δώσει από μόνη της αν αποφασίσεις να την επισκεφτείς.

Κι αν φτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Και τούτη, η δική μας Ιθάκη, σημαίνει ακόμη πιο πολλά.

Ντένης Κονταρίνης