Η Παναγιά στα Εφτάνησα.

Ιούλιος και Αύγουστος. Οι δυό μήνες, που είναι αφιερωμένοι

                στην γιορτή της Παναγιάς.

Αναμφίβολα, από όλα τα πρόσωπα του θρησκευτικού χώρου της Ορθοδοξίας, η Παναγία είναι η πλέον αγαπημένη του ελληνικού λαού. Χιλιάδες οι εκκλησιές, τα μοναστήρια και τα ξωκλήσια σε όλη την Ελλάδα που είναι αφιερωμένα στην χάρη Της. Στις πιό απόκρημνες κορφές, σε φαράγγια, σε γκρεμούς, σε χαράδρες αλλά και σε πανέμορφες ακρογυαλιές υπάρχουν αμέτρητα τα εκκλησάκια τα αφιερωμένα στην Παναγιά. Μικρά, ταπεινά, έτοιμα να υποδεχτούν με αγάπη τον πιστό που θα καταφύγει σ΄αυτά. Αλλά και χιλιάδες τα Θεοτοκονύμια που της αποδίδονται. Πάνω από έξη χιλιάδες τα υπολογίζουν, αυτοί που έχουν ασχοληθεί με αυτά τα επωνύμια της Παναγιάς. Πολλές οι αιτίες. Κυριώτερες είναι ο τύπος της εικονογράφησης, η ιδιότητά της, κάποιο θαύμα που έκανε, τόπος προέλευσης, τοποθεσία που βρίσκεται η εκκλησιά, το μέρος που βρέθηκε η εικόνα και πολλά άλλα. Έτσι έχουμε Παναγία Γλυκοφιλούσσα, Γιάτρισσα, Σπηλιώτισσα, Θαλασσινή, Αιματούσα, Βηματάρισσα, Γαλατούσα, Θρηνούσα και άλλες αμέτρητες.

Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ο τρόπος που έχουν βρεθεί οι εικόνες της Παναγιάς και χτίστηκαν οι εκκλησιές. Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις είναι ίδιες με μικρές παραλλαγές. Οι εικόνες της Παναγιάς, οι περισσότερες, έχουν βρεθεί από βοσκούς, αγρότες, ψαράδες, σε δάση, σε λαγκάδια, σε σπηλιές, σε χωράφια. Κάποιες έχουν βρεθεί και στα δύκτια των ψαράδων. Ένα άλλο ενδιαφέρον είναι ότι πολλές από αυτές τις μονές και τους ναούς της Παναγιάς είναι χτισμένες πάνω σε ερείπια αρχαίων ναών και μνημείων, εμποδίζοντας έτσι τις ανασκαφές και την προσφορά του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στην ιστορία του κόσμου.

Ας δούμε όμως μερικές χαρακτηριστικές Παναγίες στα νησιά μας.

Κέρκυρα. Παναγία Βλαχέραινα.

Το μοναστήρι της Παναγίας της Βλαχέραινας βρίσκεται χτισμένο πάνω σε μια νησίδα στην είσοδο της λιμνοθάλασσας του Χαλκιόπουλου. Μαζί με το Ποντικονήσι, που λίγο πιό πέρα απλώνει την ομορφιά του, είναι ένας αξιόλογος πόλος έλξης των τουριστών. 

Το μοναστήρι συνδέεται με την υπόλοιπη στεριά μ΄έναν πέτρινο διάδρομο πάνω στα αβαθή νερά της λιμνοθάλασσας. Η μονή διαθέτει μικρό ναό και κοιτώνες για τις μοναχές. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομά της είναι η επίκληση βοήθειας των Κερκυραίων προς την Παναγία “να βάλει το χέρι της.”

Κεφαλονιά. Παναγία Συνεμπάστρα.

Η μονή της Παναγίας της Συνεμπάστρας βρίσκεται στον οικισμό Δελλαπορτάτα, στην χερσόνησο της Παλικής. Η Παναγιά αυτή γιορτάζει στις 8 του Σεπτέμβρη. Μέσα στην μικρή εκκλησιά υπάρχει ένα λουλούδι, άγνωστο ποιός το έχει φέρει, το οποίο την ημέρα της γιορτής ανοίγει τα ξερά του φύλλα και τα κλείνει το βράδυ με το τέλος της γιορτής για να τα ξανανοίξει τον επόμενο χρόνο. Ο λαός το λέει, “λουλούδι της Παναγιάς.”  Το όνομά της, αυτή η Παναγιά το οφείλει στις εργασίες των αγροτών οι οποίοι με το τέλος του καλοκαιριού και του τρύγου πρέπει να συνεμπάσουν, να αποθηκεύσουν τα αγαθά τους στις αποθήκες.

Κεφαλονιά. Παναγία Διώτισσα.

Στο νησάκι Δίας της Κεφαλονιάς, που είναι ένας κατάφυτος απότομος βράχος, βρίσκεται χτισμένη η μονή της Παναγιάς της Διώτισσας. Το όνομά της το οφείλει στο όνομα του νησιού. Σε κάποια πλευρά του βράχου, σαν φίδι τυλίγεται μια σειρά από 132 σκαλοπάτια που φτάνουν μέχρι την μονή. Είναι χτισμένη πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Δία. Η Παναγιά αυτή γιορτάζει στις 2 Ιουλίου και η εικόνα της λειτανεύεται μέχρι κάποιο πηγάδι που βρίσκεται στο πιό ψηλό σημεί του νησιού.

Ιθάκη. Παναγιά Καθαριώτισσα.

Η Παναγιά η Καθαριώτισσα είναι η πολιούχος της Ιθάκης. Σύμφωνα με την παράδοση την εικόνα έφεραν στο νησί κάποιοι βοσκοί από την Ήπειρο που ήλθαν στην Ιθάκη κυνηγημένοι από τους Τούρκους. Κάποια στιγμή, όπως λέει η παράδοση, η εικόνα χάθηκε. Όμως μετά από κάποια σημάδια βρέθηκε μέσα σε κάτι θάμνους που τους κόβουν “για να καθαρίσει ο τόπος”. 

Σ΄αυτό οφείλει και το όνομά της. Η μονή χτίστηκε το 1696 στην κορφή του ομηρικού όρους Νήριτο, ανάμεσα σε πεύκα και κυπαρίσσια. Μοιάζει να είναι σχεδόν κρεμασμένη στην άκρη ενός γκρεμού.

Παξοί. Η Παναγία των Παξών.

Στην είσοδο του λιμανιού του Γάϊου, πρωτεύουσα των Παξών βρίσκονται δυό νησάκια που προσφέρουν φυσική προστασία στο λιμάνι. Είναι τα νησάκια του Άη-Νικόλα και της Παναγιάς. Πάνω σ΄αυτό το δεύτερο είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγιάς των Παξών, που αποκαλείται και Μαντόνα. 

Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο μοναστήρι κλεισμένο από έναν κάτασπρο τοίχο. Στις 15 Αυγούστου, ημέρα της γιορτής της Παναγίας, γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Την παραμονή γίνεται η καθιερωμένη λειτουργία και την ημέρα της γιορτής προσφέρονται παραδοσιακή σούπα μοσχάρι, ψωμί και κρασί.

Λευκάδα. Παναγία Φανερωμένη.

Χτισμένη σ΄έναν καταπράσινο πευκόφυτο λόφο, η Παναγιά η Φανερωμένη, στα δυτικά του νησιού, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της Λευκάδας. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε κατά τους πρώτους αποστολικούς χρόνους, γύρω στα 332 μΧ. Η εικόνα είχε παραγγελθεί στην Κωνσταντινούπολη αλλά παρουσιάστηκε, (φανερώθηκε) στον αγιογράφο Κάλλιστο, μετά από προσευχή, γι΄αυτό και πήρε το όνομα “Φανερωμένη”.

Σε ειδικό κτίριο στεγάζεται το μουσείο της μονής με αξιόλογα εκθέματα. Η περιοχή φιλοξενούσε κατά την αρχαιότητα καλλιμάρμαρο ιερό της Αρτέμιδας.

Ζάκυνθος. Παναγία Δερματούσα.

Στο Τραγάκι, έναν παραδοσιακό οικισμό στα ανατολικά της Ζακύνθου και πάνω σ΄έναν καταπράσινο λόφο με μαγευτική θέα προς το Ιόνιο και τους καταπράσινους ελαιώνες, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Δερματούσας. Η μονή είναι χτισμένη στο Άλσος του Δερματά και από εκεί έχει πάρει και το όνομά της..  

Ιδρύθηκε τον 17^ο αιώνα. Αποτελεί κόσμημα για το χωριό και είναι ένα αξιόλογο αρχιτεκτονικό μνημείο. Στο εσωτερικό της σώζωνται υπόλοιπα από ενδιαφέρουσες αγιογραφίες.  

Η μονή έχει καταστραφεί στο παρελθόν από λεηλασίες και σεισμούς ενώ έχει αναπαλαιωθεί πρόσφατα.

Κύθηρα. Παναγία Ορφανή.

Από τον οικισμό Μυλοπόταμος ξεκινάει ο δρόμος για το Καλάμι. Σε κάποιο σημείο του δρόμου αυτού και πάνω σ΄ένα φαράγγι υπάρχει η μονή της Παναγίας της Ελεούσας που έχει την επωνυμία Ορφανή. Είναι χτισμένη σε ένα εντυπωσιακό σημείο και κάτω από έναν απότομο βράχο. Το τοπείο γύρω είναι εκπληκτικό και το μεγαλύτρο μέρος της μονής βρίσκεται μέσα σε μια σπηλιά.

Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Ήταν ένας περίπατος σε κάποιες χαρακτηριστικές εκκλησιές και μοναστήρια των νησιών μας, αφιερωμένα στην Παναγιά,  για να δούμε τον τρόπο και το μέγεθος της πίστης των ανθρώπων των νησιών του Ιονίου. Πάντως, όπως όλη η Ελλάδα, έτσι και τα Εφτάνησα τιμούν, σέβονται και γιορτάζουν ανάλογα την παρουσία της Παναγιάς στη ζωή τους.