Αριστοτέλης Βαλαωρίτης Ο ποιητής των κλεφτών και των αρματωλών (1824 – 1879)

Απλωμένη μέσα στα νερά του Ιονίου “η σμαραγδένια” Λευκάδα, ένα ακόμη πανέμορφο νησί του Ιονίου πέλαγους δεν υστέρησε από τα άλλα τ’ αδέλφια της – νησιά στην πνευματική προσφορά Πολλοί οι λόγιοι που γεννήθηκαν στα χώματα αυτού του νησιού. Ποιητές, πεζογράφοι, μουσικοί, ζωγράφοι, καλλιτέχνες. Καθ’ ένας στο χώρο του μεγαλούργησε αφήνοντας παρακαταθήκη το έργο του στις γενιές που περνούν. Εξέχουσα θέση ανάμεσα στους μεγάλους δημιουργούς του έμμετρου λόγου ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, που άνοιξε τα μάτια του στο φως του κόσμου, στη Λευκάδα, στο ιδιόκτητο νησί του, τη Μαδουρή, την 1η Σεπτεμβρίου του 1824. Οι ρίζες του ξεκινούν από τις γενιές των Αρματωλών της Δυτικής Ελλάδας στα προεπαναστατικά χρόνια και συγκεκριμένα από τις γενιές της Βαλαώρας του 17ου αιώνα. Η μητέρας του, Αναστασία Τυπάλδου – Φορέστη, ήταν κόρη γνωστής αριστοκρατικής οικογένειας της Κεφαλονιάς.

Τα πρώτα του παιδικά χρόνια στη αγγλοκρατούμενη Λευκάδα θα τα περάσει άνετα με τα προνόμια που του εξασφάλιζαν οι ναυτιλιακές και εμπορικές επιχειρήσεις του πατέρα του.
Αρχίζει τις σπουδές του στη Λευκάδα και στη συνέχεια στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας όπου θα έχει καθηγητές τον φημισμένο ελληνιστή Ιωάννη Οικονομίδη και τον σοφό Ασώπιο.
Στην Ευρώπη θα ξεκινήσει τις σπουδές του από την Πίζα της Ιταλία για να προχωρήσει στην Ελβετία και να καταλήξει στο Παρίσι. Όμως κάποια προβλήματα υγείας θα τον αναγκάσουν να επιστρέψει στην Λευκάδα Θα ξαναγυρίσει όμως στην Πίζα όπου θα πάρει το πτυχίο της Νομικής και το 1848 θα ανακηρυχθεί διδάκτωρ του Πανεπιστημίου.
Ένα χρόνο πριν κι’ ενώ ακόμη είναι φοιτητής θα εκδώσει την πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο “Στιχουργήματα”
Ταξιδεύει σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και έχει κάποια γνωριμία με τα διάφορα εθνεγερτικά επαναστατικά κινήματα εκείνης της εποχής όπου θα πάρει και ενεργό μέρος στα φιλελεύθερα κινήματα της Ιταλίας και της Ουγγαρίας
Σε κάποιο από τα ταξίδια του στη Βενετία θα γνωριστεί με την Ελοϊζα Τυπάλδου κόρη του καθηγητή της ιστορίας Αιμιλίου Τυπάλδου, μια κοπέλα με πάρα πολλή πλατειά μόρφωση, Θα παντρευτούν και το 1853 θα εγκατασταθούν στην Λευκάδα.
Με την εγκατάστασή του στην Λευκάδα θα εργαστεί με πάθος για την απελευθέρωση της Ηπείρου, κάτι που θα του στοιχίσει ένα χρόνο εξορία από την αγγλική κυριαρχία των νησιών.
Μετά την εξορία του και την επιστροφή του στην Λευκάδα θα συνταχθεί με την φιλελεύθερη παράταξη των Ριζοσπαστών και θα αγωνιστεί με σθένος για την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα και το 1857 εκλέγεται βουλευτής Λευκάδας στην Ιόνιο Βουλή
Την ίδια χρονιά θα εκδώσει την δεύτερη ποιητική του συλλογή με τίτλο
“Τα Μνημόσυνα” Μια συλλογή δώδεκα ποιημάτων με θέμα τον θάνατο προσφιλών προσώπων συνυφασμένους με την τουρκική καταπίεση που γνώρισε η Ελλάδα. Αυτή η ποιητική συλλογή του Βαλαωρίτη θα αποσπάσει πάρα πολλά εγκώμια και θα τον καθιερώσει σαν ποιητή. Παράλληλα ο Όθωνας θα του απονείμει το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος.
Μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα θα εκλεγεί σαν πρώτος πληρεξούσιος της Λευκάδας στην Β! Εθνοσυνέλευση Αθηνών και στη συνέχεια θα εκλεγεί βουλευτής το 1865 και το 1868 με το κόμμα του Αλ। Κουμουνδούρου। Στην Εθνοσυνέλευση διακρίθηκε για το ήθος και το σθένος με το οποίο υπερασπιζόταν τις ιδέες του। Όμως ο ντόμπρος χαρακτήρας του δεν μπόρεσε να συνθηκολογήσει με τους κανόνες της πολιτικής κι’ όταν μια μέρα, αγανακτισμένος, χτύπησε αμυνόμενος τον βουλευτή Γεωρ। Ιακωβάτο, αλλά και η νοθεία των εκλογών του 1864 θα τον οδηγήσουν στην απόφαση να εγκαταλείψει οριστικά την πολιτική।
.

Θα εγκατασταθεί στο νησάκι του, τη Μαδουρή και τον χώρο αυτόν θα τον εγκαταλείψει μόνο δύο φορές μέχρι τον θάνατό του। Την πρώτη φορά για να μεταβεί στην Αθήνα και να ενισχύσει τον αγώνα της Κρητικής Επανάστασης. Και την δεύτερη φορά όταν το 1872 κλήθηκε να εκφωνήσει ένα πατριωτικό ποίημα του στα αποκαλυπτήρια του αδριάντα του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε! στα προπύλαια του Πανεπιστημίου. Πλήθη λαού από όλα τα μέρη της Ελλάδας είχαν έρθει για να ζήσουν τις μεγάλες στιγμές. Κι’ ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αρχίζει την ιστορική απαγγελία του: "Πως μας θωρείς ακίνητος, που τρέχει ο λογισμός σου"...
Είναι ένας πραγματικός ύμνος στον μαρτυρικό πατριάρχη. Η απαγγελία του αυτή θα τον καθιερώσει στην συνείδηση του λαού σαν εθνικό ποιητή.
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης είναι ένας ποιητής της Επτανησιακής Σχολής και θα μπορούσε να πει κανείς ότι μαζί με τον Ανδρέα Κάλβο είναι αυτοί τους οποίους δεν επηρέασε ο Σολωμός.
Στην ποίηση του Βαλαωρίτη διακρίνεται ο εθνικός χαρακτήρας κάτι που θα γίνει ένα κύριο στοιχείο στο έργου του. στην “Κυρά – Φροσύνη” ένα έμμετρο συνθετικό με θεατρική δομή που θα εκδοθεί το 1859. Είναι μια προσπάθεια του ποιητή μέσα από το δράμα της ερωμένης του Αλή-Πασά να καταδείξει όλο το δράμα του καταπιεζόμενου έθνους. Κι’ ακόμη στα ποιήματά του διακρίνει κανείς την επιρροή του Δημοτικού τραγουδιού.
Στα ποιήματά του “Αθανάσιος Διάκος” και “Αστραπόγιαννος” που γράφονται την περίοδο 1865-66 ο ποιητής επικεντρώνεται στην ηρωική έκφραση του εθνικού ιδεαλισμού. Όμως το μεγαλύτερο έργο του Βαλαωρίτη είναι “ο Φωτεινός” που όμως ο θάνατός του δεν θα τον αφήσει να το ολοκληρώσει. Επεξεργάστηκε μόνο τα τρία πρώτα άσματα αλλά δεν πρόλαβε να δώσει την τελική μορφή.
Αξιόλογα ποιήματά του είναι “Ο Κατσαντώνης,” “ Ο Ευθύμιος Βλαχάβας” αλλά και το ανεπανάληπτο “Ο βράχος και το κύμα”
Στην ποίηση του Βαλαωρίτη θα μπορούσε να πει κανείς ότι συγκρούονται οι επιταγές του ρομαντισμού με την εντονότατη πολιτική ανησυχία και ένα μαχητικό εθνικό ιδεώδες. Είναι φανερό ότι ο Βαλαωρίτης έβαλε την ποίηση στην φιλοπατρία και την φιλοπατρία στην ποίησηΣτα 1879 ο θάνατος θα κλείσει τα μάτια του ποιητή. Ήταν τότε μόλις 55 χρόνων।

Ντένης Κονταρίνης

Πηγές.
Ρωμηός – Λογοτεχνία
Eφημερίδα Δημοτικού Σχολείου Βριλησσίων
Εφημ. Ακρόπολις ΒιογραφίεςΠεριοδ. Αλεξάνδρια - Λογοτέχνες.